Bruikbaarheid en betrouwbaarheid van bronnen

Voor historisch onderzoek zijn bronnen, primaire en secundaire, onmisbaar. Sterker nog, bronnen vormen het belangrijkste gereedschap voor de historicus. Het lezen en interpreteren van historische bronnen is echter niet eenvoudig. Je moet namelijk niet alleen met bronnen kunnen redeneren, maar ook over bronnen.

 

Powerpoint: Redeneren over bronnen

Powerpoint: Redeneren met bronnen

 

Redeneren over bronnen

Bij redeneren over bronnen stel je allerlei vragen over de bron, bijvoorbeeld wie heeft de bron geschreven of gemaakt, waar is de bron gemaakt en waarom is de bron gemaakt. In onderstaand schema kun je zien welke vragen je altijd moet stellen. Hoewel je altijd moet proberen een antwoord op alle vragen te vinden, zul je merken dat dit niet altijd mogelijk.

 

Invulschema

 

Redeneren over bronnen

Bij redeneren over bronnen stel je allerlei vragen over de bron, Hoewel je altijd moet proberen een antwoord op al deze vragen te vinden, zul je merken dat dit niet altijd mogelijk.

 

1.     Wie is de auteur	Welke functie had hij of welke rol speelde hij?
	Was hij ooggetuige van de gebeurtenis waarover hij schrijft?
	Over welke informatie kon hij beschikken?
2.     Wanneer is de bron gemaakt?	Is de bron gemaakt ten tijde van de gebeurtenis of pas (veel) later?
3.     Waar is de bron gemaakt?	Is de bron gemaakt in de directe omgeving van de gebeurtenis?
4.     Wat is het voor soort bron?	Dagboek, brief, krantenartikel, feitelijk verslag, propagandamateriaal, officieel document.

 

Redeneren met bronnen

Als je de vragen over de bron hebt proberen te beantwoorden, ga je onderzoeken welke informatie de bron biedt en, wat soms minstens zo belangrijk is, welke informatie ontbreekt. Is dat omdat de maker van de bron niet over meer informatie beschikte of heeft hij of zij misschien bewust bepaalde informatie weggelaten? Heel belangrijk is ook de vraag of je reden hebt om te twijfelen aan de betrouwbaarheid van de bron. Heeft de auteur bijvoorbeeld redenen om de zaken anders voor te stellen dan ze in werkelijkheid waren?

In onderstaand schema zie je welke vragen je steeds moet proberen te beantwoorden.

 

Invulschema

 

Redeneren met bronnen

Als je de vragen over de bron hebt proberen te beantwoorden, ga je onderzoeken welke informatie de bron biedt en, wat soms minstens zo belangrijk is, welke informatie ontbreekt. Is dat omdat de maker van de bron niet over meer informatie beschikte of heeft hij of zij misschien bewust bepaalde informatie weggelaten?

 

1.     Doel van de bron	Met welk doel is de bron gemaakt (om te informeren, om te overtuigen of is er sprake van propaganda?
	Voor welk publiek is de bron gemaakt?
2.     Bruikbaarheid van de bron	Voor welke vraag of onderdeel van een vraag biedt de bron informatie?
3.     Betrouwbaarheid van de bron	Is er reden om aan de betrouwbaarheid van de bron te twijfelen. Heeft de auteur bijvoorbeeld redenen om de zaken anders voor te stellen dan ze in werkelijkheid waren?
4.     Representativiteit van de bron	Is de informatie in de bron representatief voor de hele groep waarop de informatie betrekking heeft?

Bruikbaarheid van bronnen

Tijdens een historisch onderzoek kom je een bron tegen en je vraagt je af of deze bron bruikbaar is voor je onderzoek. Hoe vind je een antwoord op die vraag?
1. Het antwoord is in de eerste plaats afhankelijk van wat je precies onderzoket, met andere woorden, wat is precies je onderzoeksvraag.

2. Vervolgens kijk je welke informatie de bron bevat. Geeft de bron informatie over alle aspecten of over al je vragen of slechts over een of enkele aspecten of voor het beantwoorden van één vraag of een deel van een vraag.

3. Vraag je af in hoeverre de informatie in de bron betrouwbaar is in relatie tot je vraag. Bedenk dat een bron voor de ene vraag soms wel betrouwbare informatie levert, maar voor een andere vraag niet.

4. Ook is het belangrijk je af te vragen over welke aspecten of voor welke (deel)vragen de bron geen informatie geeft.

Betrouwbaarheid van bronnen (uitgebreid formulier)

“Source evaluation, the determination of information quality, is something of an art. That is, there is no single perfect indicator of reliability, truthfulness, or value. Instead, you must make an inference from a collection of clues or indicators, based on the use you plan to make of your source (Robert Harris, 1997).

Als je historisch onderzoek doet moet je altijd je bronnen beoordelen op betrouwbaarheid. Vooral het beoordelen van informatie van internet is vaak een lastige klus en afhankelijk van veel factoren.

 

Deze factoren staan in onderstaand schema. Omdat niet alle factoren voor elk onderzoek even belangrijk zijn kun je in de kolom 'criterium relevant' aangeven welke factoren voor je onderzoek van belang zijn. 

Adres website:	http://
Beschrijving website:	Titel:
	Onderwerp:
Deelrubriek	Vragen ter beoordeling van de website naar aanleiding van deze deelrubriek	Criterium relevant?	Jouw oordeel
Algemeen	Wanneer is het artikel gepubliceerd?	O	jaartal:                   /niet bekend
	Wordt er een ‘last update’ vermeld?	O	ja/nee
	Is de informatie actueel?	O	ja/nee/niet relevant
	Werken de hyperlinks op de website?	O	ja/nee/gedeeltelijk
	Is het taalgebruik correct	O	ja/nee
Auteur(s)	Is duidelijk wie de auteur (s)/organisatie is/zijn?	O	ja/nee
	Kun je in contact treden met de auteur(s)?	O
	Is de deskundigheid van de auteur(s) duidelijk?	O	ja/nee
Soort informatie	Is de doelgroep duidelijk?	O	ja/nee
	Is het doel van de website duidelijk?	O	ja/nee
	Heeft de site een informatief karakter?	O	ja/nee
	Maakt de auteur duidelijk wat zijn bronnen zijn?	O	ja/nee
	Maakt de site propaganda voor een bepaald standpunt?	O	ja/nee
	Is de site van een organisatie die een bepaald belang heeft bij het onderwerp?	O	ja/nee
	Valt de tekst op door uitgesproken meningen?	O	ja/nee
	Als de auteur anderen van zijn standpunt wil overtuigen, maakt hij dan duidelijk welk standpunt hij inneemt?	O	ja/nee
	Worden er meerdere visies op het onderwerp gepresenteerd?	O	ja/nee
	Is de geboden informatie feitelijk juist? Kun je de informatie nog op andere plaatsen opvragen?	O	ja/nee/onzeker
	Worden bronvermeldingen gegeven bij de aangeboden informatie?	O	ja/nee
	Bevat de site primaire bronnen of primaire informatie (bijvoorbeeld resultaten uit eigen onderzoek)	O	ja/nee/onduidelijk
Relevantie	Biedt de website relevante informatie voor het beantwoorden van hoofd- en /of deelvragen	O	ja/nee

Tip

Voor veel informatie is het belangrijk te weten wanneer de website voor het laatst is gewijzigd. Als dit niet op de website staat vermeld kun je in de adres balk het volgende typen: javascript:alert (document.lastModified). Dit werkt in veel gevallen, helaas niet altijd. 

 

Websites

Online analyse tool van Library of Congress

Werkblad van de national Archives in de V.S.

Referenties

Captein, Melvin Bernardo Nicolai  (2009). Consumenten en het gebruik van internetbronnen Een studie naar de evaluatie van de betrouwbaarheid van online informatie. Masterscriptie, verkregen op 9 september 2011 van  http://www.rondjevanpavlov.nl/wp-content/uploads/2011/02/Eindversie-Scriptie.pdf

Harris, R. (1997). Evaluating Internet Research Sources. Southern California College. Internet document, verkregen op 11 september 2011 van  http://www.virtualsalt.com/evalu8it.htm