Histoforum      Lesmateriaal      Toetsmateriaal      Vakinformatie      Magazine    

SixPack

De SixPack is een onderzoeksgerichte opdracht waarbij de informatie in veel gevallen afkomstig zal zijn van internet. Maar ook andere bronnen, zoals boeken, krantenartikelen en interviews komen in aanmerking. De SixPack is enerzijds gebaseerd op de webquest zoals die in 1995 werd ontwikkeld door de Amerikaan Bernie Dodge en anderzijds op het informatievaardigheden concept van de Big6.

Albert van der Kaap, Enschede, albert@vanderkaap.org      

Bronnen

Dit aspect van het onderzoek wordt, om verschillende redenen, vaak erg onderschat. Zo zijn de meeste leerlingen veel minder informatievaardig dan veel docenten denken. Daarom is het van belang - als leerlingen zelf informatie op internet moeten zoeken - hen te wijzen op het belang van een goede zoekstrategie. Het korte artikel 'Tips voor het vinden van informatie op internet' kan hen hierbij op weg helpen.

De docent van de brugklasleerling uit ons voorbeeld vond het blijkbaar belangrijk dat de leerlingen zelf op zoek gingen naar informatie. Hij had immers zelf geen bronnen gegeven. Daar is uiteraard niets op tegen, integendeel, het is buitengewoon belangrijk dat leerlingen leren of een effectieve manier te zoeken naar informatie. Maar het is wel goed je te realiseren dat internet zowel een prachtige Fundgrube als een mer à boire is. Het is daarom belangrijk dat leerlingen leren een goede zoekstrategie te ontwikkelen.

In  het korte artikel 'Hoe moeilijk kan/mag een opdracht zijn' wordt duidelijk hoezeer het zoeken van informatie en de aard van bronnen de moeilijkheidsgraad van een opdracht kan beïnvloeden.

Activeren van voorkennis
Om te kunnen bepalen welke (aanvullende) informatie nodig is om een opdracht te kunnen maken is het goed om de aanwezige kennis, liefst zo systematisch mogelijk, in beeld te brengen. Een mogelijkheid om dat te doen is gebruik te maken van de mindmap of woordspin. Maar er zijn meer, kijk bijvoorbeeld eens op de website Graphic Organizers.
Zeker in de lagere leerjaren is het zinvol om voor dit activeren van voorkennis in de opdracht aanwijzingen te geven. In de hogere leerjaren kunnen deze aanwijzingen steeds summierder worden om tenslotte geheel achterwege te blijven. Deze aanwijzingen zijn belangrijk om leerlingen te leren om methodisch te werk te gaan bij het doen van onderzoek, waarbij het de bedoeling is dat leerlingen deze werkwijze gaan internaliseren, zodat zij op den duur als vanzelf methodisch te werk gaan.

Bronnen
Geef je leerlingen de bronnen die zij voor het onderzoek nodig hebben of laat je hen zelf bronnen zoeken? Het antwoord op deze vraag hangt af van de doelstelling(en) van de opdracht.
Als de nadruk in de opdracht ligt op het (leren) selecteren en verwerken van informatie om een antwoord te kunnen geven op een onderzoeksvraag bespaart het de leerling veel tijd als hij niet zelf naar bronnen hoeft te zoeken. Ook wordt de opdracht hiermee een stuk eenvoudiger. De leerling hoeft zich dan namelijk niet de vraag te stellen of de gevonden bronnen bruikbaar en betrouwbaar zijn. Hij kan erop vertrouwen dat de beschikbare bronnen bruikbaar zijn en niet te moeilijk.
Als de nadruk echter (ook) ligt op het selecteren van bruikbare en betrouwbare bronnen wordt de opdracht meteen stuk complexer, zeker als de leerlingen voor hun informatie gebruik maken van internet. En dat is, zo blijkt uit onderzoek, meestal het geval. Internet is verreweg de belangrijkste, zo niet de enige, informatiebron bij het doen van onderzoek. Leerlingen zijn namelijk veel minder informatievaardig dan vaak wordt gedacht (zie ook het artikel over informatievaardigheden).
Specifieke (deel) opdrachten of aanwijzingen kunnen leerlingen helpen een goede zoekstrategie te ontwikkelen, waardoor in latere leerjaren deze deelopdrachten of aanwijzingen achterwege kunnen blijven.

Zoekstrategie
Effectief zoeken op internet is vaak een lastige klus. Het kan dan ook geen kwaad daar in een les aandacht aan te besteden. Zo is het nuttig als leerlingen bekend zijn met het gebruik van dubbele aanhalingstekens en het min teken (klik hier voor meer zoektips) . Maar even belangrijk is het te weten dat op internet veel van elkaar wordt overgeschreven, waardoor er heel vaak geen sprake is van verschillende bronnen.

Ook is het goed om in opdrachten, zeker de eerste leerjaren, expliciet aandacht te besteden aan een goede zoekstratgie. Zo kun je in een opdracht verwijzen naar een artikel met zoektips of de leerlingen erop wijzen dat het vaak handig is eerst een algemeen artikel (bijvoorbeeld van Wikipedia) te bekijken om vervolgens op basis van dat artikel het aantal trefwoorden uit te breiden of te verfijnen.

Ook kun je leerlingen vragen in het verslag van hun onderzoek (bijvoorbeeld in de inleiding) te vermelden hoe en met welke trefwoorden zij hebben gezocht.

Het is vaak niet eenvoudig te beoordelen of informatie, gevonden op internet, bruikbaar is voor het beantwoorden van één of meer (deel) vragen. Ook hiervoor kunnen aanwijzingen gegeven worden (zie het onderdeel verwerven)

Nog moeilijker is het te beoordelen of de informatie op internet betrouwbaar is. Ook hiervoor kunnen aanwijzingen worden gegeven (zie het onderdeel verwerven)

Opties
De verschillende opties op een rijtje:

Evaluatie en reflectie
Om te bereiken dat leerlingen leren op methodische wijze onderzoek te doen en dit gaan internaliseren is het zinvol leerlingen te vragen elke onderzoeksstap (kort) te evalueren. Daarvoor kan in de opdracht een deelopdracht/aanwijzing worden opgenomen. Ook is het belangrijk deze evaluatie mee te laten tellen in de beoordeling.

Als leerlingen zelf informatiebronnen moeten zoeken is de belangrijkste evaluatievraag op het eind van deze stap: 'Denk je dat de door jou gevonden bronnen een antwoord op een of meer deelvragen mogelijk maken?

Complexiteitsscan
Om de moeilijkheidsgraad van dit onderdeel van de SixPack in beeld te brengen kun je gebruik maken van de complexiteitsscan. Nadat je de scan voor elk onderdeel hebt ingevuld, krijg je op het werkblad RES een overzicht van de moeilijke onderdelen van de opdracht.
Blijkt de opdracht  als geheel te moeilijk voor de doelgroep, dan kunt u onderdelen ervan vereenvoudigen.

 De SixPack

 Onderdelen van de SixPack

Copyright:  Albert van der Kaap, 2010