Pruisen

In het pilotexamen havo 2014 (eerste tijdvak) stond een opdracht die slecht werd gemaakt (p-waarde 35). Ongeveer een derde van de leerlingen behaalde nul punten en niet meer dan negen procent haalde de maximale score.
Waarom deze opdracht zo slecht werd gemaakt is niet zo gemakkelijk te achterhalen. Mogelijk spelen zowel de datering, de Duitse uitdrukking als het antwoordmodel een rol.

Het is niet eenvoudig deze prent te dateren. Op de prent zelf ontbreekt een datering. In de toelichting wordt gezegd dat het een prent is uit 1870. Pas na intensief zoeken en min of meer bij toeval kwam ik erachter dat de prent op 22 augustus 1870 is verschenen in het Oostenrijkse humoristische tijdschrift Kikeriki.

Hoe belangrijk een juiste datering van een prent is wordt duidelijk uit een opdracht van David Williamson, een Engelse historicus die aantal boeken schreef over de geschiedenis van Duitsland. De prent maakt in diens opdracht deel uit van een serie bronnen over de Duitse eenwording. Volgens hem gaat het om een Zuid-Duitse spotprent uit de herfst van 1866. In de opdracht moeten de leerlingen de prent vergelijken met een geschreven bron. Om het maximale aantal punten te verdienen moeten zij duidelijk maken dat de meerderheid van de kleine Duitse staten, ondanks het feit dat zij lid waren van de tolunie, in de Oostenrijks-Pruisische oorlog van 1866 tegen Pruisen vochten. De spotprent is volgens hem een commentaar op de annexatie van Hannover, Hessen-Kassel, Nassau en de stad Frankfurt door Pruisen in september 1866. De leerlingen moeten er ook op wijzen dat men in de zuidelijke Duitse staten na 1867 steeds meer tegen de eenheid was.

Op een academische geschiedenisencyclopedie wordt gezegd dat de prent betrekking heeft op de november verdragen in 1870. In engere zin kan dit uiteraard niet juist zijn. De prent is immers al verschenen op 22 augustus 1870. Toch is deze verwijzing minder gek dan op het eerste gezicht lijkt. Na de Pruisisch-Oostenrijkse oorlog van 1866 hadden de Noordduitse staten zich in 1867 onder leiding van Pruisen de Noord-Duitse Bond gevormd. Na de aanval van Frankrijk op Pruisen in 1870 hadden de Zuid-Duitse staten, tot verrassing van Frankrijk, steun verleend aan Pruisen. Een vereniging tussen de Zuid-Duitse en Noord-Duitse staten lag, in het verlengde van wederzijds bijstandverdragen, al vanaf 1867 voor de hand. In november 1870 sloten de Zuid-Duitse staten Beieren, Württemberg, Baden en Hessen zich bij de Noord-Duitse bond aan. In feite kwam hiermee de Duitse eenwording tot stand: ‘Die Reichseinigung war vollzogen und das Deutsche Reich wurde gegründet, wenn auch „von oben’” (zie kader).

In tegenstelling tot wat in het antwoordmodel wordt vermeld is de prent, volgens mij, dan ook geen voorspelling van de manier waarop de Duitse eenheid tot stand komt, maar een voorspelling van de situatie in Duitsland na de eenwording.

Opdracht havo pilot-examen 2014 I, p-waarde 35 (32 22 28 9 9)

Bron

Een prent uit 1870 over de Duitse eenwording, met als titel: "Duitslands toekomst":

Onderschrift:
"Komt het onder één hoedje? Ik geloof, dat het eerder onder één helm komt!"

Toelichting
De helm is een Pickelhaube, de karakteristieke helm van de Pruisische soldaten.

Gebruik de bron

In deze prent geeft de tekenaar een voorspelling weer over de manier waarop de Duitse eenheid tot stand zal komen.

4p Leg uit:
* (met een verwijzing naar de bron) welke voorspelling de tekenaar hier weergeeft en
* (zonder bron) of deze voorspelling is uitgekomen.

Antwoord

Kern van een juist antwoord is:
• De tekenaar voorziet dat de Duitse eenheid tot stand komt door het militaire overwicht van Pruisen 1
• wat blijkt uit het onderschrift / de verwijzing naar de Pickelhaube 1
• Deze voorspelling is uitgekomen, want de Duitse eenheid kwam tot stand (in 1871, na de overwinning in de Frans-Duitse oorlog), met een hoofdrol voor het Pruisische leger 2

Opmerking
Alleen als de hoofdrol van Pruisen in de uitroeping van het keizerrijk wordt genoemd, worden 2 scorepunten toegekend.

Andere vragen

Vasalius: analyseren en evalueren

Weltpolitik

Sinterklaas 1948