Interpretaties van de Beeldenstorm

Bron 1

In de weken en maanden die verloren gingen met nutteloze correspondentie met de koning, die toch niet wilde toegeven, omdat hij overtuigd was het in geweten niet te mogen doen, voerden de hagenprekers (1) een felle campagne tegen de 'afgoderij van de beeldendienst'. Zij hitsten hun toehoorders op, de hand aan het werk te slaan en de kerken van alle 'afgoden' te zuiveren en in bezit te nemen……
Buiten Vlaanderen beperkte de Beeldenstorm zich hoofdzakelijk tot de steden. De overheid, verlamd van schrik, zag in de meeste plaatsen werkeloos toe. Waar ze kordaat optrad, dropen de vandalen af. Het tekent wel scherp de lakse houding van de overgrote meerderheid der bevolking en van de magistraten, dat ze zulk een gruwelijke heiligschennis en massamoord op de kerkelijke kunst niet hebben verhinderd.
1. Een hagenpreek is een protestantse kerkdienst in de open lucht.

Bron: Commissaris, A.C.J. (1956). Leerboek der Nederlandse geschiedenis, eerste deel tot 1795,19e druk, blz. 85

Bron 2

Een fragment uit een schoolboek over de Beeldenstorm (1566)

Niet alleen de onderdrukking van de geloofsvrijheid was aanleiding tot deze fanatieke vernieling van kerken en kerksieraden. Wij moeten ook denken aan de ernstige economische omstandigheden, die in dit jaar 1566, dat ook wel het hongerjaar genoemd is, onder het lagere volk heersten. 'In het begin van 1566 nam de nood ontzettende vormen aan; de mensen verhongerden letterlijk. Een Spanjaard, Castellanos genaamd, die in januari naar Spanje reisde, vertelde er ooggetuige van te zijn geweest, dat in de provincie Artois tal van vrouwen zich hadden opgehangen, om niet te hoeven zien hoe haar kinderen voor haar ogen van de honger stierven.

Meijer, J. (1958) Keten der geslachten, nieuw leerboek voor de algemene en vaderlandse geschiedenis voor alle scholen voor vhmo, deel II. J.M. Meulenhoff Amsterdam, blz. 104/105.

Bron 3

Maar hoe zou het gaan als de winter aanbrak? Dan zou het afgelopen zijn met de hagenpreken. Was het niet eerlijk als de gereformeerden hun eigen kerken zouden hebben? Maar dan geen kerken met afgodsbeelden! Het begon in het zuiden van Vlaanderen, in de zomer van datzelfde jaar; Groepjes calvinisten trokken na afloop van een hagenpreek langs de wegen, gooiden kruisen en beelden om en vernielden een kapel. Het duurde niet lang of ook in de steden werd het onrustig. In Antwerpen drong op maandag 19 augustus een menigte de Onze-Lieve-Vrouwekerk binnen, haalde de beelden omver en sloeg ze in stukken. Daarna kwamen de andere kerken en ook de kloosters aan de beurt.
Vanuit Antwerpen verspreidde de Beeldenstorm zich over de Nederlanden. Calvinisten trokken door de straten van de steden, gewapend met bijlen en touwen. Groepjes oproerkraaiers sloten zich bij hen aan. In talloze kerken en kloosters werden beelden, schilderijen en altaren vernield. Daarbij gingen ook kunstschatten verloren. Er werd veel vernield, maar er werd bijna niet geroofd en gestolen. En de geestelijken werden met rust gelaten.
Het ging de calvinisten immers om de zuivering van de kerken. Daarna konden die kerken dan gebruikt worden voor de prediking van Gods Woord. De manier waarop het was gegaan, was echter niet de juiste.

Baaijens, P.A., Klinken, L.D. van e.a., Er is geschiedenis; Geschiedenis voor het basisonderwijs, blz. 43/44

Gebruik bron 1 t/m 3

Katholieken en protestanten hadden vaak een verschillende kijk op de Beeldenstorm.

1. Welke bron is, volgens jou, in ieder geval geschreven door een katholiek? Beredeneer je antwoord.
2. Welke schrijver heeft het meeste begrip voor de beeldenstormers? Licht je antwoord toe met een of meer elementen uit een bron/de bronnen.
3. Beredeneer waarom protestanten en katholieken in de zestiende eeuw waarschijnlijk verschillend hebben gedacht over de uitspraak: 'De Beeldenstorm was een catastrofe'.
4. Beredeneer/verklaar waarom er tegenwoordig door katholieken en protestanten mogelijk anders over de Beeldenstorm geoordeeld wordt dan in de zestiende eeuw.

5. Heb je een antwoord kunnen geven op de vorige vragen? Geef zondig aan waarom dat, volgens jou, niet gelukt is.

Iets eenvoudiger versie

Gebruik bron 1 t/m 3

Katholieken en protestanten hadden vaak een verschillende kijk op de Beeldenstorm.

1. Een van de drie bronnen is geschreven door een katholieke auteur.
a. Blijkt uit bron 1 dat de auteur katholiek is? Ja/nee, want …
b. Blijkt uit bron 2 dat de auteur katholiek is? Ja/nee, want …
c. Blijkt uit bron 3 dat de auteur katholiek is? Ja/nee, want …
d. Trek op basis van je antwoorden bij a t/m c een conclusie: Welke bron is volgens jou zeker door een katholieke auteur geschreven?
2. Wie heeft het meeste begrip voor de beeldenstormers?
a. Heeft de schrijver van bron 1 begrip voor de beeldenstormers? Ja/nee dat blijkt uit…
b. Heeft de schrijver van bron 1 begrip voor de beeldenstormers? Ja/nee dat blijkt uit…
c. Heeft de schrijver van bron 1 begrip voor de beeldenstormers? Ja/nee dat blijkt uit…
d. Trek op basis van je antwoorden bij a t/m c een conclusie: Welke auteur heeft volgens jou het meeste begrip voor de beeldenstormers?
3. Een uitspraak: 'De Beeldenstorm was een catastrofe'.
a. Was een katholiek die in de tweede helft van de zestiende eeuw leefde het met deze uitspraak eens, volgens jou? Waarom wel, of waarom niet?
b. Was een protestant die in de tweede helft van de zestiende eeuw leefde het met deze uitspraak eens, volgens jou? Waarom wel of waarom niet?