Interpretatie en standplaatsgebondenheid

In deze opdracht beredeneren leerlingen op basis van een aantal bronnen of Willem van Oranje protestant of kathiliek was. De uitkomsten zullen sterk afhankelijk zijn van het niveau dat leerlingen inmiddels hebben bereikt in historische redeneren en/of van hun capaciteiten.

Opdracht

Willem van Oranje werd de leider van de opstand van de Nederlanden tegen Spanje. Godsdienst speelde in dit conflict een belangrijke rol. In deze opdracht onderzoek je of Willem van Oranje katholiek of protestant was.

Bronnen

Bron 1

De koning dwaalt, wanneer hij denkt dat de Nederlanden, gelegen tussen landen waar godsdienstvrijheid heerst, voortdurend de bloedige vervolgingen en het doden van protestanten verdragen kunnen. Al ben ik katholiek, ik kan niet goedkeuren dat vorsten hun onderdanen de vrijheid van geloof willen verbieden.

Bron: Willem van Oranje in 1564

Bron 2

Het begon allemaal op de Dillenburg in het graafschap Nassau in Duitsland, waar Willem van Oranje in 1533 geboren werd. De Reformatie was toen al volop in beweging. Willems ouders sympathiseerden met de nieuwe leer van Maarten Luther en wilden hun kinderen daarin ook opvoeden. Met hun oudste zoon liep het echter aanvankelijk anders. Toen Willem op elfjarige leeftijd het prinsdom Orange van zijn kinderloze neef erfde en daarmee grote invloed zou krijgen in de Nederlanden, moest hij op last van de keizer naar Brussel komen, waar hij aan het hof een katholieke opvoeding kreeg.

Bron: http://www.kerkbladvoorhetnoorden.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=1812:de-godsdienst-van-willem-van-oranje-1533-1584&catid=14:artikelen&Itemid=28 

Bron 3

In 1573 heeft Oranje zich openlijk onder de calvinisten geschaard toen hij deelnam aan een avondmaalsviering. Over plaats en datum daaromtrent bestaat geen duidelijkheid. Men vermoedt Dordrecht, omdat de plaatselijke predikant, Bartholdus Wilhelmi, het gebeuren vermeldt in een brief van 23 oktober 1573 aan de Nederlandse vluchtelingengemeente in Londen: de prins van Oranje, 'onse godtsalige stadthouder', heeft met de gemeente het brood gebroken en zich aan de kerkelijke discipline onderworpen, 'hetwelcke niet kleyn te achten en is'. Oranje is nooit een strenge calvinist geworden. Toch was zijn overgang niet louter een overgang pro-forma, getuige zijn uitspraak uit 1577: 'Zo kaal als ik van hoofd ben, zo calvijns ben ik van hart en in dat geloof zal ik sterven'.

Bron: http://www.kerkbladvoorhetnoorden.nl/index.php?option=com_content&view=article&id=1812:de-godsdienst-van-willem-van-oranje-1533-1584&catid=14:artikelen&Itemid=28
 
Bron 4

De historicus P.J. Blok schreef in 1903
In alle opzichten groot was de verandering, die voor onze elfjarige Willem in 1544 aanbrak. De dood van zijn neef Réné maakte hem tot erfgenaam van de rijke goederen der Oranje-Nassau's in de Nederlanden en Frankrijk. Het schijnt wel, dat de godsdienst van zijn vader het grootste beletsel was, waardoor deze, aan wie de erfenis toch eigenlijk toekwam, uitgesloten werd. Zelfs tegenover de jonge Willem werd in de omgeving van Karel V ernstig het bezwaar geopperd, dat hij, „zoon van een ketter", eenmaal misschien de machtigste edelman in de Nederlanden zou worden. Het is waarschijnlijk, dat dit bezwaar werd opgeheven, doordat de vader erin berustte, dat zijn jonge zoon voortaan te Brussel zou worden opgevoed, natuurlijk in de roomse leer. Zo zou de erfenis tenminste niet voor zijn huis verloren gaan, waarvoor anders gegronde vrees bestond.

Bron: http://www.periodata.nl/BlokGodsdienstOranje.pdf 

Bron 5

De historicus P.J. Blok schreef in 1903
Eerst toen de Prins na allerlei teleurstelling deze hoop liet varen; eerst toen hij na de val van Haarlem, als de zaak der vrijheid dreigde te gronde te gaan, niet meer mocht aarzelen om zich, geheel aan het Calvinisme te geven; eerst in die geweldige crisis van de opstand tegen Spanje is hij over alle bezwaren heengestapt en heeft in October 1573 openlijk het Avondmaal der Calvinisten bezocht. Van deze tijd af is de Prins onafscheidelijk verbonden aan de Calvinistische bevolking, die hem reeds vroeger met geestdrift had begroet als de nieuwe Makkabeeër, de godsgezant, die het nieuwe Israël kwam redden uit de klauwen van de boze vijand.

Bron: http://www.periodata.nl/BlokGodsdienstOranje.pdf 

Gebruik de bronnen

1. Beredeneer of Willem van Oranje katholiek of protestant was.
2. Hoe dacht Willem van Oranje over godsdienstvrijheid?

De opdracht kan, desgewenst, worden vereenvoudigd door vraag één op te delen in deelvragen:

1. Toon voor elke bron - met een element uit de bron - aan of Willem van Oranje volgens deze bron katholiek of protestant was (1 t/m 3 of 1 t/m 5).
2. Was Willem van Oranje op zijn sterfbed, volgens jou, eerder katholiek of protestant. Waarom denk je dat?
3. Hoe dacht Willem van Oranje over godsdienstvrijheid? Licht je antwoord toe met een of meer elementen uit de bron(nen).

De opdracht kan ook complexer worden gemaakt door er een aantal bronnen aan toe te voegen waarin geen, voor de vraag relevante, informatie staat. In dat geval voegt u de vraag toe welke bronnen bruikbare informatie opleveren voor het kunnen beantwoorden van de vraag.