Brutus

 

PowerPoint bij dit artikel

 

Op het eind van de zesde eeuw voor Christus werd Rome geregeerd door koning Lucius Tarquinius, bijgenaamd Superbus, de Trotse. Hij was een nazaat van een Etruskische familie.  De hoofdstad van zijn machtige rijk (zo'n 800 vierkante kilometer) telde toen al zo'n 53.000 inwoners. Lucius gedroeg zich als een autocraat, die zelden het advies inwon van de Senaat, waarin de leiders van de belangrijkste Romeinse families zaten. Dit leidde tot verzet.

 

De druppel die uiteindelijk de emmer deed overlopen en tot de val van Lucius leidde was het verkrachten van een Romeinse adellijke dame, Lucretia, de vrouw van Lucius Tarquinius Collatinus, een ver familielid, door Lucius Tarquinus' zoon Sextus. Volgens de Romeinse traditie was dit voor een neef, Lucius Junius Brutus, aanleiding in opstand te komen. De familie Tarquinius werd uit Rome verjaagd en Rome werd een republiek. Volges Varro gebeurde dit in 509 voor Christus, maar vermoedelijk vond de opstand vier jaar later plaats.

 

Volgens de historicus Titus Livius belegerde koning Tarquinius Ardea, een Latijnse stad, en verschillende edelen bespraken de deugden van hun vrouwen. Ze besloten om hen onverwacht een bezoek te brengen om te zien of ze echt  zo deugdzaam waren als ze dachten. Zodra ze terug waren in Rome ontdekten ze dat slechts één vrouw zich gedroeg zoals verwacht werd, Lucretia.

Na het zien van Lucretia's deugd, werd prins Sextus verliefd op haar, keerde terug naar Rome en dwong haar om seks met hem te hebben en vertrok. In een staat van shock stuurde Lucretia een bericht naar haar man, die onmiddellijk kwam, vergezeld van een aantal vrienden. Ze vertelde Collatinus wat er gebeurd was, en voor de mannen helemaal begrepen wat ze aan het doen was, had Lucretia zichzelf met een mes gestoken en stierf. Op dat moment zwoer Brutus, een van Collatinus' vrienden, dat hij de monarchie zou omverwerpen. En zo werden hij en Collatinus de eerste consuls van de Romeinse republiek.

 

Deze gebeurtenis was voor Tacitus zo belangrijk dat hij er zijn Annalen mee begon: 'Over de stad Rome hebben aanvankelijk koningen geregeerd; vrijheid en het consulaat heeft Lucius Bruts ingesteld'.

Theatrale zelfmoord Lucretia's suggereert sterk dat dit verhaal uiteindelijk is afgeleid van een fabula praetextata, een tragedie geïnspireerd door een gebeurtenis uit de Romeinse geschiedenis. We weten dat de toneelschrijver Accius (170 ongeveer 85)  een zeer populaire Brutus schreef, die de verkrachting van Lucretia, haar dood, en het begin van de republiek behandelt. Er moet vergelijkbaar toneelstukken zijn geweest.

Hoewel het verhaal is geromantiseerd, is het zeker mogelijk dat de verkrachting van Lucretia de directe oorzaak was van de verdrijving van de familie Tarquinius. Tarquin was niet de eerste en niet de laatste heerser die in moeilijkheden kwam na een seksschandaal.

 

Nadat Brutus de koning uit Rome had verdreven, de republiek had ingesteld en zelf consul was geworden, probeerde de afgezette koning zijn macht te heroveren door middel van een staatsgreep. Het complot werd echter ontdekt en de samenzweerders door Brutus ter dood veroordeeld. Het bleek echter dat tussen de samenzweerders ook zijn twee zonen zaten. Bitter volhardend veroordeelde hij toch alle samenzweerders ter dood.

 

Deze legende vormt het onderwerp van het schilderij van Jacques-Louis David (1748-1825) 'De lictoren brengen Brutus de lichamen van zijn zonen'. David zoomt in op het moment dat Brutus' zoons dood worden teruggebracht nadat hij hen zelf ter dood heeft veroordeeld.

 

Klik op de afbeelding voor een vergroting.

 

David kreeg opdracht voor het schilderij in 1787 voor de Salon van dat jaar. Het kwam echter pas in 1789 toen de Franse Revolutie al in volleg gang was. Toen de kranten berichten dat het schilderij geweigerd was door de regering voor de Salon in 1989, regaeerde de bevolking zo kwaad dat het werk alsnog werd toegelaten, beschermd door kunststudenten.

 

Voor Brutus heeft zonder twijfel onderstaand borstbeeld model gestaan. Aanvankelijk dacht men dat het om een Etruskisch beeld ging, maar we kennen uit die periode dergelijke beelden niet. Vervolgens giing men ervan uit dat het vierde of derde eeuws was, maar tegenwoordig is men ervan overtuigde dat het een beeld uit de tweede eeuw voor Christus is. Het zou dan ook niet gaan om een beeld van Brutus, maar om een van de voorvaderen van keizer Augustus. 

 

In 1713 schreef Claas Bruin (1671-1732) een treurspel 'Lucius Junius Brutus, grondlegger van de Roomsche vryheid'. Het was een opdracht  aan de 'vaderen des vaderlands', beschermer der Nederlandsche vryheid.'

 

Recensie van een opvoering op 29 oktober 1764

 

 

 

De vaderlandsliefde van de Romeinen werd ten onrechte geprezen, volgens De Staatsman, want die was te rigoureus en leidde tot excessen. Gruwelijke daden, zoals het doodvonnis van Lucius Iunius Brutus over zijn eigen zonen, droegen bijvoorbeeld de bewondering weg van het Romeinse volk, maar maakten voor De Staatsman duidelijk hoe vroeg het zedelijke verval was ingetreden, niet pas na de laatste Punische oorlog, maar reeds lang voordien bij de stichter van de Romeinse Republiek zelf (De Staatsman iii, stuk 1, 114). 

 

(Dit artikel is nagenoeg geheel gebaseerd op artikelen van Jona Lendering, zie de referenties)

 

Referenties

 

* Lucius Junius Brutus, grondlegger van de Roomsche vryheid.

* https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fb/David_Brutus.jpg

* https://en.wikipedia.org/wiki/The_Lictors_Bring_to_Brutus_the_Bodies_of_His_Sons

* http://www.livius.org/articles/person/junius-brutus-lucius/

* http://mainzerbeobachter.com/2015/12/26/romeins-portret/