Louis Raemaekers en de Nederlandse neutraliteit

Spotprenten kun je vaak gebruiken om het inzicht van leerlingen in historische onderwerpen te toetsen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de tekeningen van Louis Raemakers. Deze tekenaar werd tijdens de Eerste Wereldoorlog meermaal door de regering in Den Haag op het matje geroepen. Dat gold bijvoorbeeld toen de Telegraaf diens  spotprent over de vernietiging van de kathedraal van Reims publiceerde.

De vraag aan de leerlingen ligt voor de hand. 'Waarom maakte de Nederlandse regering zich druk over het verschijnen van deze spotprent?' Of:  'Waarom denk je dat de Nederlandse regering de drukvorm van deze tekening in beslag nam?'

Deze en andere spotprenten worden besproken in een artikel van Teun Willemse op de website van het Historisch Nieuwsblad, waaruit hieronder een passage die betrekking heeft op de spotprent(en) van Louis Raemaekers.

In de problemen om een spotprent

'De anti-Duitse tekeningen van Louis Raemaekers bezorgden de Nederlandse regering, volgens Ariane de Ranitz, biograaf van Raemaekers, kopzorgen. ‘Het voornaamste probleem was dat Raemaekers met zijn tekeningen de neutraliteit van Nederland in gevaar bracht’, Volgens de biograaf vreesden sommigen ook economische schade van de tekeningen, omdat Duitsland een belangrijke handelspartner van Nederland was.

Voor Den Haag zat er niets anders op dan Raemaekers en zijn hoofdredacteur op het matje te roepen. In 1914 was het voor het eerst raak, toen hij een tekening maakte van de vernietiging van de kathedraal van Reims. Daarop wijzen beelden van Maria en de Heilige Antonius beschuldigend naar een bebloede Duitse soldaat. Het Openbaar Ministerie waarschuwde De Telegraaf dat de Nederlandse onzijdigheid niet in gevaar mocht worden gebracht met dit soort prenten en nam de drukvorm van de tekening in beslag.

De prent van Raemaekers over Reims.

Het leidde uiteindelijk niet tot een rechtszaak, maar vooral tot zorgen over de persvrijheid. Het ingrijpen van de regering had dan ook een averechts effect: het leverde de cartoonist nog meer aandacht op. ‘De pogingen (…) om speciaal mijne vrije overtuigingsuitingen te beletten, hebben tot gevolg gehad, dat mij van alle kanten sympathiebewijzen toestroomen’, schreef hij in De Telegraaf.

Nadat een Nederlandse generaal aan premier Pieter Cort van der Linden vroeg om maatregelen te nemen tegen Raemaekers, moest de tekenaar opnieuw op komen draven. In Den Haag sprak hij met minister van Buitenlandse Zaken John Loudon, die hem tot twee keer toe maande om minder scherpe tekeningen te maken.

Tevergeefs. Raemakers bleef zijn ongenoegen over de oorlog uiten in zijn afbeeldingen. Zijn prenten kregen wereldwijd zoveel aandacht, dat de Duitsers in 1915 zelfs een prijs van 12.000 Mark op zijn hoofd zouden hebben gezet. In 1916 kwam hij in contact met de Britse propagandadienst, waarvoor hij de rest van de oorlog anti-Duitse tekeningen zou maken.'

Een slang, die een gasaanval symboliseert, valt een slapende soldaat aan. Tekening van Louis Raemaekers.

Bron: Historisch Nieuwsblad, 16 september 2021: https://bit.ly/3zq2DQo