Advocaat van kwade zaken

Sinds zijn laatste avonturen, die hem ei zo na het leven kostten en indirect leidden tot de val van zijn opdrachtgever Cromwell, heeft advocaat Shardlake gezworen ver uit het vaarwater te blijven van de machtigen der aarde. (Zie Het zwarte vuur.)
Maar had hij dat zelfde stellige voornemen niet reeds gemaakt na zijn religieuze desillusie enkele jaren eerder, beschreven in Kloostermoord?

Nu zijn we een jaar verder, herfst 1541. Hendrik VIII (1491-1547) is aan zijn vijfde en voorlaatste echtgenote toe, de piepjonge Catharina Howard (1520-1542). Cromwell is onthoofd en aartsbisschop Cranmer (1489-1556) volgde hem op als kanselier. Voor zijn dood heeft Cromwell aan zijn opvolger de naam doorgegeven van de gebochelde Londense advocaat Matthew Shardlake die voor hem enkele delicate opdrachten gewetensvol had uitgevoerd.
Zo treffen we Shardlake bij het begin van het boek doodvermoeid en doornat te paard op weg naar York. Gelukkig wordt hij vergezeld door Jack Barak, de zwaardvechter die eerder in dienst was van Cromwell en hem nu bijstaat als lijfwacht en klerk.

Het noorden van Engeland, de streek rond York, is onder de Tudors erg verwaarloosd en verarmd. Hier vonden Edward IV en Richard III tijdens de Rozenoorlogen hun talrijkste volgelingen. In 1536 is er een grote opstand geweest, die Hendrik VIII door loze beloften en trouweloze woordbreuk met tomeloze wreedheid heeft onderdrukt.
Vroeger in dat jaar 1541 is er een tweede, minder gevaarlijke rebellie snel onder controle gebracht.

Daarbij kunnen de vele katholieken in het noorden van Engeland zich moeilijk neerleggen bij de hervorming en bij een koning aan het hoofd van de kerk (wat later het anglicanisme zal worden). Hierdoor is de populariteit van Hendrik zowat tot het nulpunt gezakt (niet alleen in het noorden trouwens).

Daarom reist de koning in een reusachtige hofstoet, begeleid door duizend soldaten, met groot machtsvertoon naar de stad York. Matthew Shardlake moet de petities voorbereiden waarmee de notabelen van deze stad zich publiekelijk zullen onderwerpen aan de koning. Ook dient hij ervoor te zorgen dat een belangrijke politieke gevangene levend in Londen aankomt om in de Tower verhoord te worden.

De moord op een plaatselijke glazenier en de vondst van een kistje met documenten die de Tudordynastie kunnen ondermijnen, zorgen ervoor dat Shardlake verwikkeld raakt in een zaak die niet alleen verband houdt met deze gevangene, maar ook met de afstamming en de wettelijkheid van koning Hendrik VIII.

Dat de belangen groot zijn blijkt als Shardlake ternauwernood vier keer een moordaanslag overleeft. Uiteindelijk belandt hij zelf in de Tower, op aanstoken van zijn oude vijand, de machtige corrupte Richard Rich. Tot zijn overgrote verbazing wordt hij op de pijnbank ondervraagd over een volkomen fout spoor in verband met mogelijk overspel van de jonge koningin Catharina. Hoe het afloopt vertellen we niet. Maar Catharina Howard is effectief onthoofd in februari 1542, drie dagen voor het boek eindigt.

Thomas Cranmer

Bespreking

Met zijn Shardlake-boeken zal Sansom vermoedelijk nooit de Man Booker Prize winnen, wat Hilary Mantel zelfs twee keer deed, met haar romans over Thomas Cromwell: Wolf Hall (2009) en Het boek Henry (2012), die zich in dezelfde periode afspelen. Een verfilming zit er evenmin aan te komen, zoals Philippa Gregory te beurt viel met haar romans over de Rozenoorlogen (verfilmd als The White Queen) (1). Toch verkies ik Sansom, en met stip. Bij Mantel wordt de hele geschiedenis verteld, gezien door de ogen van Cromwell, die naar mijn smaak veel te positief is voorgesteld in plaats van als de gewetenloze fanatieke opportunistische beul die hij naar alle waarschijnlijkheid was. Maar ja, Rudolf Höss, de commandant van het concentratiekamp Auschwitz/Birkenau was ook heel lief voor zijn honden en kinderen.

Paul Doherty met zijn De dagboeken van Roger Shallot laat ik buiten beschouwing. Tot nu toe zijn drie delen in het Nederlands vertaald (2). Uiterst prettig om te lezen, deze schelmenromans van een soort Falstaff, maar voor de historische feiten waardeloos (Hoewel: nuttig als je wat achtergrondkennis hebt).

Zoals de vorige delen zit ook dit derde boek vol historische details, waarmee de auteur een realistisch beeld schetst van het leven in Engeland in die periode. Hoewel af en toe breed uitgesponnen, is het een, boeiend en prettig leesbaar verhaal. Voorin vind je een kaart van zuidoost-Engeland met de route van de reis en een plattegrond van York in 1541; achterin historische aantekeningen.

Toch één fout signaleren: een paar keer heeft de auteur het over “de jonge Lucas Horenbout.” Dit klopt niet. De Vlaming Lucas Horenbout, hofschilder van Hendrik en beschouwd als de allerlaatste grote miniaturenschilder in deze periode dat de boekdrukkunst reeds volledig ingeburgerd was, leefde van 1490 (of 1495) tot 1544. In 1541 was hij dus zeker geen jongeman meer.

Hopelijk worden de twee volgende delen ook snel vertaald - zeker nu ik ze al in het Engels heb kunnen lezen.

De auteur

De Brit Christopher J. Sansom promoveerde als historicus en was advocaat, voor hij besloot fulltime schrijver te worden. Ondertussen schreef Sansom reeds vijf thrillers rond Shardlake, die alle uitmunten door een uitstekende tekening van de tijdgeest: de auteur heeft zich overduidelijk uitstekend gedocumenteerd. In Groot-Brittannië is er rond de verhalen een bescheiden en nog steeds groeiende hype ontstaan.
Verder schreef hij reeds enkele historische romans die zich afspelen in de 20ste eeuw.

Meer info

Op Bol.com staat 12 blz. als inkijkexemplaar.
Als e-boek kun je in de Apple Store ook een aantal blz. gratis downloaden.

Meer over Hendrik VIII, zie op deze site de televisieserie Hendrik VIII.

Eveneens: The six wives of Henry VIII: dit is de magistrale zesdelige BBC-minireeks uit de jaren 1970, nu op 3 DVD’s. Telkens staat een van de vrouwen centraal, zoals bij de Shardlake-verhalen minstens gedeeltelijk eveneens het geval is.

NOTEN

1. Gregory, Philippa, De rozenkoningin, (The White Queen, vertaling: Mireille Vroege), Amsterdam, De Boekerij, 2010, 415 blz.
Gregory, Philippa, De roos van Lancaster, (The Red Queen), Amsterdam, De Boekerij, 2011, 350 blz.
Gregory, Philippa, De witte roos (Lady of the Rivers), 2012, 495 blz.
Lees ook op Histoforum:
Josephine Tey, Een koninkrijk voor een moord, Amsterdam, De Arbeiderspers, 1991³, 198 blz.

2. Besproken op Histoforum: De moorden van de Witte Roos en De gifbeker.

Jos Martens, september 2013