Gevonden na 528 jaar: Richard III

Respectloos gedumpt in een put, zo is het vermoedelijke lichaam van Richard III in september vorig jaar teruggevonden onder het tarmac van een parking in Leicester, een stad in het centrum van Engeland.
De verguisde koning werd op 22 augustus 1485 gedood bij de slag van het nabijgelegen Bosworth. Dat staat vast. Volgens Shakespeare sprak hij daar in zijn laatste momenten de legendarische woorden A horse, a horse, my kingdom for a horse

.
Om te tonen dat hij echt dood was, werd zijn naakte lichaam dagenlang tentoongesteld in Leicester, waarna monniken hem buiten de stad begroeven. De archeologen die daar in september op een skelet botsten, zijn er zo goed als zeker van dat het om het gebeente van de vroegere koning gaat: de resten zijn van een volwassen man, de datering met radioactieve koolstof klopt en de ruggengraat vertoont een bochel (?). Net zoals bij Richard III. Bovendien had het skelet een pijl in de rug, wat klopt met hoe de koning werd gedood.
Maar het meest sluitende bewijs verwachten ze vandaag van de Londense meubelmaker -Michael Ibsen. De man werd in 2005 al door een genealoog geïdentificeerd als de laatste bekende nazaat van het koninklijk geslacht van York. Hij is geen rechtstreekse afstammeling van Richard III, maar wel van de koningszus Anna van York. Als zijn DNA klopt met dat van het skelet is er geen twijfel meer.

De Britten spreken nu al van de grootste archeologische ontdekking van de eeuw, maar Ibsen zelf is niet echt opgezet met de hele heisa. De man werd in Canada geboren en werkte vroeger als klassiek muzikant onder de grootste dirigenten, zoals Leonard Bernstein.

Skelet op parkeerterrein blijkt effectief van Britse koning

De Standaard, dinsdag 05 februari 2013.
Het skelet van Richard III, een van de meest verguisde koningen ooit, is terecht. Nu komt de rehabilitatie van de koning eraan, te beginnen met een grootse herbegraving in 2014.
Auteur: Inge Schelstraete,


Een skelet met vergroeide ruggengraat: dat moet Richard III zijn.

Een skelet dat in augustus onder een parkeerterrein in het centrum van Leicester werd gevonden, behoorde inderdaad toe aan Richard III, zo blijkt uit DNA-onderzoek. Richard sneuvelde in augustus 1485 tijdens de veldslag van Bosworth Field, zijn lijk werd in Leicester tentoongesteld. Pas na een paar dagen durfden de franciscanen van het Greyfriars-klooster vragen of ze hem mochten begraven. Toen Hendrik VIII later de kloosters afschafte, zou zijn gebeente door weer een andere meute in de rivier zijn gegooid.
Die versie van de feiten wordt al lang betwist; dat leidde uiteindelijk tot de opgravingen op de plaats waar ooit het klooster stond. De eerste dag al werd een skelet gevonden van een lange, slanke man met een vergroeide ruggengraat en zware letsels aan het hoofd, wat overeenstemde met de historische beschrijvingen.
Richard had geen erfgenamen, maar in Canada woont Michael Ibsen, een rechtstreekse afstammeling van zijn zus Anna van York. Zijn mitochondriaal DNA – het DNA dat je van je moeder erft – komt in zo grote mate overeen met dat uit het skelet, dat onomstotelijk vaststaat dat de gevonden overblijfselen die van Richard III zijn, zo maakte de universiteit van Leicester gisteren bekend.
Het achterste van de schedel is bijna afgehakt, waarschijnlijk met een hellebaard, een lans met twee vlijmscherpe bijlen die wel 2 kilo kon wegen – waarschijnlijk was Richard door die slag meteen bewusteloos. De genadeslag werd gegeven met een zwaard, hoger op het hoofd. Het zijn slagen die alleen konden worden toegediend als de koning tussen andere strijders stond: Shakespeares citaat ‘een paard, een paard, mijn koninkrijk voor een paard' was dus niet uit de lucht gegrepen.

Risjaar Modderfokker

De autopsie bevestigt ook dat het naakte lijk van Richard over een paard werd gegooid en door de meute naar Leicester werd gereden: zes messteken in zijn gezicht zijn na de dood aangebracht, plus een steekwonde in de bil die tot in het bekken doordrong.
De laatste Plantagenet-koning van Engeland is een van de meest verguisde koningen ooit. Richard regeerde tijdens de War of the Roses, de oorlog tussen de huizen van Lancaster en York. Toen zijn broer Edward IV in 1483 overleed, maakte Richard zich populair door de kroonprins Edward V uit de klauwen van ambitieuze rivalen te houden, veilig in de Tower. Daarna verklaarde hij dat de jongen een bastaard was en greep zelf de troon. Edward en zijn broertje Richard werden voor het laatst gezien in augustus 1483; hun graf is nooit gevonden.
Henry Tudor, die Richard versloeg bij Bosworth Field, moest zijn nieuwe dynastie voortdurend verdedigen tegen echte of valse Lancasters en Yorks. Thomas Moore, die vijf was toen Richard overleed, schreef voor Henry Tudors zoon Henry VIII de biografie The history of King Richard the Third. Shakespeare maakte er dankbaar gebruik van toen hij Richard III schreef.

De koningsdrama's van Shakespeare zijn ongeëvenaarde propaganda voor de Tudors. In Richard III werd de vergroeiing in de ruggengraat van de koning (scoliose) voor het eerst de bochel die acteurs zich al vier eeuwen aanmeten – meestal ook met één korte arm, maar dat bleek gisteren dus fictie. Richard is in Shakespeares versie een tiran en een moordende ploert – Tom Lanoye vertaalde hem niet toevallig als Risjaar Modderfokker den Derde.

 
De universiteit van Leicester heeft de vondst flink uitgemolken in de media – haar faculteit archeologie is voor jaren zeker van haar subsidies. De Richard III Society, die haar aantal leden zag verdubbelen tot 3.000, hoopt dat de vorst nu gerehabiliteerd wordt.

‘Geen enkele middeleeuwse koning zou het risico genomen hebben de prinsjes te laten leven', zegt Matt Morris, die het skelet vond. Henry VII en VIII waren inderdaad niet minder wreed dan hun voorganger. De overblijfselen van de koning worden begin 2014 herbegraven in de kathedraal van Leicester. De stad hoopt op meer toerisme.
Maar dat we nu in de schedel van Richard III kunnen kijken, leert ons natuurlijk niet wat er met zijn neefjes is gebeurd. Zelfs niet of Henry Tudor inderdaad de genadeslag met het zwaard toebracht. De heisa toont wel aan hoe levendig de interesse voor de periode nog steeds is: de populaire tv-reeks Game of thrones is bijvoorbeeld grotendeels gebaseerd op de War of the Roses. Dat er nog steeds zoveel belangstelling is voor een vorst die amper twee jaar en twee maanden op de troon zat, heeft Risjaar ook te danken aan Shakespeare.

Zo zag Engelse koning Richard III eruit

Knack, elektronische nieuwsbrief, dinsdag 05 februari 2013


Een reconstructie van het gezicht van koning Richard III onthult hoe de koning er moet uitgezien hebben. De reconstructie is duidelijk beïnvloed door het portret van de koning (zie op deze site Een koninkrijk voor een moord van J. Tey)

De reconstructie gebeurde op basis van het skelet dat enkele maanden geleden werd teruggevonden onder een parking in het Britse Leicester. Ondertussen werd bevestigd dat dit het skelet was van de 15de eeuwse koning.

Experts van de universiteit van Dundee (Schotland) ontwierpen een model, op basis van een 3D-scan van zijn schedel. De afbeelding werd in Londen onthuld door de Richard III Society, die het project heeft gefinancierd.

Shock

"Voor iedereen die hem op basis van verschillende portretten voorstelde met vervormde trekken, moet dit rustige en bedachtzame gezicht een shock zijn", meent de organisatie, die streeft naar een herstel van het imago van Richard III. Volgens de Richard III Society geven de portretten die kort na zijn dood zijn gemaakt hardere trekken en gekrompen ogen weer.

Na zijn dood bij de Slag bij Bosworth in 1485, kwam de Britse troon in handen van de Tudors. Die beeldden Richard III af als een bloeddorstige tiran met een vervormd lichaam. Shakespeare vereeuwigde de koning als een gebochelde die twee van zijn neven liet vermoorden omdat ze zijn toegang tot de troon belemmerden.

Veel aangenamer

Richard III was pas 32 toen hij omkwam, en zag er in het echt "veel aangenamer en jeugdiger" uit.
Alle bekende portretten zijn gemaakt na diens dood. "Er is altijd gedacht dat die gebaseerd waren op een of meer portretten die tijdens zijn leven gemaakt zijn", aldus historicus John Ashdown-Hill aan de BBC. Voor hem was het gepubliceerde portret "bijna alsof een echte persoon voor je staat".

Het Rad van Fortuna wentelt na meer dan 500 jaar

'God save King Richard': verguisde koning sluit 530 jaar na dood vrede met verleden
En toen gaf de wispelturige Fortuna, godin van de historische ironie, na meer dan vijf eeuwen, grimlachend een slag aan haar wiel.
Van een armengraf onder een parking tot een bijna-staatsbegrafenis in de kathedraal van Leicester. Van een 'bloeddorstig tiran' tot een 'eerbiedwaardige verdediger van het land en zijn inwoners'. Koning Richard III heeft na meer dan 500 jaar op miraculeuze wijze zijn naam weten te zuiveren en de waardigheid van een koning teruggevonden nadat zelfs huidig koningin Elizabeth hulde bracht aan 'een belangrijke koning in de geschiedenis van het Verenigd Koninkrijk'.

530 jaar na zijn dood is Richard opnieuw begraven in de kathedraal van Leicester. De teraardebestelling, die het karakter van een staatsbegrafenis zou hebben mét een lezing van acteur Benedict Cumberbatch, is het orgelpunt van een gehele week gewijd aan de koning. Zo werd het skelet van de laatste koning uit het geslacht der Plantaganets eerder al in een simpele eiken kist, vervaardigd door zijn afstammeling Michael Ibsen, naar de Universiteit van Leicester overgebracht. Dan werd het gebeente naar Bosworth vervoerd, de plaats waar Richard in 1485 sneuvelde. Ook andere gemeenten die geassocieerd worden met leven en (wan)daden van Richard III werden even aangedaan onder 'God save King Richard'-gejuich van zogenaamde 'Ricardians', de naam die aan Richard III-fans gegeven wordt, voor wie gerechtigheid geen tijdslimiet kent.

Richard ontketent nieuwe Rozenoorlog
De koning had eigenlijk al in mei van vorig jaar begraven moeten worden in de kathedraal van Leicester, zoals de Britse wet inzake opgravingen dat wil, maar dat was niet naar de zin van de inwoners van de stad York. De 'afstammelingen' van Richard lanceerden een campagne om de koning naar hun stad te halen. Omdat zijn vader de titel van hertog van York droeg, waren ze van mening dat hij beter in de kathedraal van die stad werd begraven, de' stad waar zijn hart ligt'.

Het Leicester-kamp vond dan weer dat er genoeg historisch bewijs is dat Richard nogal wat tijd doorbracht in Leicester. 'Hij koos ervoor om zich vanuit Leicester naar zijn laatste gevecht te begeven en hij werd naar Leicester teruggebracht na zijn dood', aldus de burgemeester van de stad, Peter Soulsby. 'De bevolking van Leicester eert Richard bovendien al generaties lang: we hebben een weg, een school en zelfs pubs naar hem genoemd', zo klonk het.

Het leek alsof de Rozenoorlogen weer helemaal terug waren. In het nieuwe conflict stonden deze keer niet meer het Huis van York en het Huis van Lancaster, zoals in de tijd van de bloedige Rozenoorlog, tegenover elkaar maar wel het kamp York tegenover het kamp Leicester.

Geld geroken
Gelukkig worden dergelijke conflicten in de 21e eeuw niet meer uitgevochten op het slagveld, maar in de rechtbank. Het High Court in Londen besliste uiteindelijk in het voordeel van de teraardebestelling van Richard in Leicester.

Aan de hele zaak zit ook een reukje, want de stad die uiteindelijk de stoffelijke resten van de verguisde koning krijgt, zal ongetwijfeld de nodige toeristen aantrekken en dus ook heel wat inkomsten genereren. Zo heeft Leicester al een bezoekerscentrum geplant op de site waar Richard III opgegraven werd.
Anderen vragen zich dan weer af of de begrafenis wel in een Anglicaanse kathedraal moet plaatsvinden, aangezien Richard als katholiek stierf. Sommigen van zijn meest vastberaden aanhangers - die hem omschrijven als godsvruchtig, moedig en onvoorwaardelijk loyaal tegenover Engeland - vinden dat Richard niets minder dan een plaats verdient in Westminster Abbey, een eervolle laatste rustplaats voor legendarische historische figuren. Maar die mogelijkheid werd van tafel geveegd door koningin Elizabeth zelf.
Wat wel onbetwist is, is dat Richard III de laatste koning van Engeland is die het leven liet op het slagveld. Hij stierf terwijl hij zijn kroon verdedigde. Die kroon werd ingenomen door het Huis Tudor die later met het Vaticaan zou breken, het machtige Spanje zou vernederen en een Gouden Eeuw van Britse kunst zou laten inluiden. Op die manier was Richard III dan misschien toch wel 'een belangrijke koning in de geschiedenis van het Verenigd Koninkrijk'.

Koning Richard III begraven in kathedraal van Leicester
donderdag 25.03.2015

Koningin Elizabeth liet weten dat de begrafenis van ‘groot nationaal en internationaal’ belang is.
De overblijfselen van Richard III zijn begraven in het schip van de kathedraal van Leicester. De ceremonie werd geleid door de aartsbisschop van Canterbury, Justin Welby, het hoofd van de Anglicaanse kerk, en werd bijgewoond door de gravin van Wessex, in naam van de huidige koningin Elizabeth II.

Koningin Elizabeth liet in een mededeling weten dat de begrafenis van ‘groot nationaal en internationaal’ belang is. ‘Vandaag brengen we hulde aan een koning die in moeilijke tijden geleefd heeft. Hij werd tijdens zijn leven en na zijn dood gesteund door het christelijke geloof.’

Ook de Britse acteur Benedict Cumberbatch (1) was op de ceremonie aanwezig. Hij is een verre afstammeling van Richard III en vertolkt hem binnenkort in een nieuwe BBC-reeks. Hij las er een voor de gelegenheid geschreven gedicht voor van de hand van de Schotse Carol Ann Duffy.

Noot

1. Benedict Cumberbatch: bekend als moderne Sherlock Holmes in de gelijknamige BBC-reeks, als hoofdrolspeler in de gelauwerde tv-reeks Parade’s End (2012) naar de romancyclus van Ford Madox Ford en voor zijn vertolking van Alan Turing in de The Imitation Game (2014)

Richard III Society (met veel links naar andere sites + historische documenten): Richard III Foundation

De hele Rozenoorlogcyclus

Gregory, Philippa, De rozenkoningin, (The White Queen), Amsterdam, De Boekerij, 2010, Gregory, Philippa, De roos van Lancaster, (The Red Queen), Amsterdam, De Boekerij, 2011. Gregory, Philippa, De witte roos (Lady of the Rivers), Amsterdam, De Boekerij, 2012.Gregory, Philippa, Dochters van de Roos, (The Kingmaker’s Daughter) Amsterdam, Meulenhoff, 2014 . Lees ook liefst eerst: Josephine Tey, Een koninkrijk voor een moord