De roos van Lancaster

Inleiding

De Rozenoorlogen tussen de huizen van York en Lancaster krijgen in onze schoolboeken en lessen niet meer dan hoogstens twee alinea’s toebedeeld. Kan ook moeilijk anders. Toch is het een van de bloedigste episodes uit de Engelse geschiedenis: gedurende twee generaties is hier gevochten met een verbetenheid, een betere zaak waardig. Zowat de hele oude Engelse adel werd uitgemoord, duizenden gewone mensen vielen als slachtoffers, verwoesting van velden, gewassen en huizen teisterde het hele land. En dat alles om de eerzucht van enkele families te bevredigen.
Dat ook onze eigen Bourgondische Nederlanden een soms cruciale rol hebben gespeeld is voor vrijwel iedereen totaal onbekend (1). Ook blijkbaar voor de Britten. Deze cruciale Bourgondische connectie blijft zowel in de romans als in de verfilming van de trilogie schromelijk onderbelicht, wat wij pogen te ondervangen in de Bijlagen.

De flapteksten en de auteur (in interviews) beklemtonen in alle toonaarden dat ze de Rozenoorlogen wil beschrijven vanuit het standpunt van de vrouwelijke hoofdpersonen. Sterke vrouwen, stuk voor stuk.
Sommigen zijn door de overlevering en de geschiedschrijving onrechtvaardig behandeld. De roddelblaadjes-op-perkament waren dodelijk, zoniet al heel letterlijk, dan toch om de reputatie en nagedachtenis van iemand voor eeuwen te bezoedelen en op de mesthoop van de geschiedenis te deponeren.

Sterke vrouwen? Zou ze geen van allen in mijn huis willen. Van mij krijg je ze stuk voor stuk cadeau: bekrompen, bloeddorstige feeksen, eergierig en barstend van hoogmoed. Zoals ze misschien in werkelijkheid waren. Prijs je gelukkig dat je niet met een van hen getrouwd bent. Want zij zijn, meer dan de mannen die hun oorlogen voeren, verantwoordelijk voor stromen bloed, dood en ellende. Alsof Bruegel hen schilderde in zijn huiveringwekkende Triomf van de dood uit 1562.
Vooral Margaret Beaufort, hoofdpersonage van dit deel, roept reminiscenties op aan diens Dulle Griet. Of als je dat verkiest: aan Shakespeares Lady Macbeth of de al even noodlottige Catharina de Medici (1519 – 1589, koningin van Frankrijk van 1547 tot 1559)


Margaret Beaufort; Eigentijds schilderij.

Margaret Beaufort, erfgename van de Rode Roos - het symbool van het Huis van Lancaster - is er heilig van overtuigd dat haar familie voorbestemd is om Engeland te regeren. Maar haar neef, koning Hendrik VI, wordt krankzinnig, haar vader is de slechtste legercommandant aller tijden en haar moeder huwelijkt haar als dertienjarige uit aan een veel oudere man in het afgelegen Wales. Toch laat Margaret zich niet ontmoedigen. Ze wordt al snel weduwe en heeft vanaf dat moment nog maar één doel in haar leven: haar zoon op de troon krijgen. En om dat te bereiken gaat ze leugens, intriges, verraad en samenzwering niet uit de weg. In De roos van Lancaster brengt Philippa Gregory op onnavolgbare wijze een koppige, doelbewuste vrouw tot leven die ervan overtuigd is dat zij alleen, door haar geloof en haar afkomst, de loop van de geschiedenis kan bepalen.(flaptekst)

Tot zover de promotietekst. Het boek is in feite de geromanceerde autobiografie van Margaret, de moeder van de toekomstige Hendrik VII, de eerste vorst van het Huis Tudor.
En de flaptekst is veel te positief voor deze bekrompen, egoïstische, bigotte kwezel. O, ik vergat nog: gewetenloze & opportunistische feeks. Alles wat ze doet en denkt is gericht op de eigen navel en op haar zoon Hendrik.
Als haar tweede echtgenoot stervende is aan zijn verwondingen, komt ze thuis van een reis en kan alleen maar aan haar vermoeidheid denken en aan het afscheid van haar zoon, die zich in Frankrijk in veiligheid moet stellen.

Haar hoogmoed en machtshonger zijn onbegrensd. Daarbij denkt zij bovendien nog dat elke stap haar ingefluisterd wordt door God of Maria! Het is bijvoorbeeld Maria die haar naar haar volgende echtgenoot wijst, Thomas Stanley. Nu begrijp ik waarom hoogmoed voor de Middeleeuwen de eerste hoofdzonde is!

Terloops: Stanley moet haar van de koning onder huisarrest houden. Hij werpt haar een gedrukt boekje toe als tijdverdrijf. Het is gedrukt door William Caxton (zie bijlage 4).

Fortuna als gekroonde koningin, met de filosoof Boëthius. Rechts haar Rad van Fortuin, dat de onbestendigheid toont van ’s mensen Lot

Een van de allermooiste voorstellingen van het Rad van Fortuin. Vlaams handschrift uit de Bourgondische periode (en dus de tijd van deze romans)

Het mysterie van de prinsjes in de Tower: andermaal trekt de schrijfster zich handig uit de slag. Zij suggereert dat het Margaret Beaufort is die achter de moord op de prinsjes zit.

Handtekening van Margaret.

Bijlagen

Bijlage 1. Verfilming.
Bijlage 2. Margaretha van York
Bijlage 3. Gruuthuse
Bijlage 4. William Caxton en Margaretha van York
Bijlage 5. Skelet van Richard III gevonden
Bijlage 6. De wever en de eeuwigheid.

Bijlage 7. Heksen, hermelijn, hoogmoed & onmondige vrouwen

NOTEN

1. Zie: De Maesschalck, E., De Bourgondische vorsten (1315-1530), Leuven, Davidsfonds, 2008 en: Vlaamse miniaturen plus diverse onderwerpen op de Joos de Rijcke-site: Karel de Stoute en de ‘Burgunderbeute’; Dames met klasse: Margareta van York…; Handschriften en boekdrukkunst.

 
2. Richard III op internet:
De Slag bij Bosworth ,waar Richard door verraad verslagen werd en sneuvelde (1485). Richard III Society <LINK>
(met veel hyperlinks naar andere sites + historische documenten): Richard III Foundation.

Op Youtube: Bosworth Battlefield 1485. Van hieruit vind je een reeks re-enactment filmpjes, te beginnen met onderstaande. Vandaar kun je de verschillende fasen van de slag bekijken tot en met de dood van Richard III via filmpjes van ongeveer 10 minuten per stuk. Er is ook een filmpje over de vondst van Richards skelet en de reconstructie van het gezicht.

De hele Rozenoorlogcyclus

Gregory, Philippa, De rozenkoningin, (The White Queen), Amsterdam, De Boekerij, 2010, Gregory, Philippa, De roos van Lancaster, (The Red Queen), Amsterdam, De Boekerij, 2011. Gregory, Philippa, De witte roos (Lady of the Rivers), Amsterdam, De Boekerij, 2012.Gregory, Philippa, Dochters van de Roos, (The Kingmaker’s Daughter) Amsterdam, Meulenhoff, 2014 . Lees ook liefst eerst: Josephine Tey, Een koninkrijk voor een moord

Jos Martens, 2 november 2013