Geloven in de middeleeuwen

 

Download hier de opdrachten in Word!

 

In het begin van de Middeleeuwen was nog lang niet iedere inwoner van West-Europa christen. Langzamerhand werden de ‘ongelovigen’ bekeerd. De paus stuurde speciaal opgeleide priesters op pad. Zij kregen de missie om de ‘heidenen’ tot het christelijk geloof te bekeren. Eén van deze missionarissen was Willibrord. Omstreeks het jaar 1000 was het christendom in heel West–Europa verspreid.

Opdracht 1


Willibrord

Gebruik voor het maken van deze opdracht de website www.entoen.nu. Klik op Willibrord.

a. Wat is een missionaris?
b. Wat is de betekenis van de gouden schijf achter de hoofden van de personen op de afbeelding?
c. Beschrijf in tenminste zes zinnen het leven van missionaris Willibrord.

Verwerk in je antwoord de volgende punten:

Waar kwam Willibrord vandaan?
Welk gebied wilde hij bekeren?
Op welke manier probeerde Willibrord de Friezen te bekeren?

Het bekeren van mensen tot het christendom was vaak niet eenvoudig. Zo probeerde Willbrord de heidense Friese koning Radboud over te halen om zich te laten dopen. Alleen dan kom je in de hemel, zei Willibrord. Waar zijn mijn ouders dan, vroeg Radboud, waarop het antwoord luidde: in de hel. Nou, laat die doop dan maar zitten, zou Radboud toen gezegd hebben; ik zit liever met mijn ouders in de hel, dan in mijn eentje in de hemel.

De christenen moesten zich aan de regels van de kerk houden. De priesters verboden heidense gewoonten, maar de mensen hielden vast aan hun tradities. Daarvoor had de christelijke kerk een oplossing gevonden. De leiders van de kerk gaven heidense gewoonten een nieuwe christelijke betekenis. Zo werd bijvoorbeeld kerstmis, het feest van de geboorte van Christus, gekoppeld aan het heidense midwinterfeest.

Opdracht 2

Gebruik voor het maken van deze opdracht deze tekst.

a. Geef twee voorbeelden van heidense gewoonten.
b. Volgens de christelijke kerk hadden ‘heidenen’ geen geloof. Is deze bewering juist? Verklaar je antwoord.
Opdracht 3

Bonifatius


De moord op Bonifatius

Bonifatius merkte dat een Germaanse stam een enorm grote eik vereerde. Hij vond dat het afgelopen moest zijn met dat heidense gebruik. Bonifatius pakte een bijl en hakte de boom om. De Germanen waren woedend en dachten dat Bonifatius door de bliksem gestraft zou worden. Maar dat gebeurde niet. Na een paar slagen van de bijl begon de boom te schudden en viel op de grond. Toen de Germanen dat zagen, bekeerden zij zich tot het christendom. Van het hout van de boom bouwde Bonifatius een kerkje. In 754 werd bisschop Bonifatius bij Dokkum vermoord.

a. Waarom bekeerden de Friezen zich volgens deze legende tot het Christendom.
b. waarom werd Bonifatius vermoord? Gebruik voor je antwoord een of meer van onderstaande filmpjes.

Wie was Bonifatius?
Waarom werd Boniftius vermoord?
Hoe werd Bonifatius vermoord?

Volgens een anekdote maakte Bonifatius van een denneboom, die tussen de wortels van de omgehakte eik groeide, een nieuw symbool:
" Het hout van deze bescheiden boom dient tot het bouwen van uw huis; laat Christus het centrum van uw huis zijn. Zijn naalden blijven ook in de donkerste dagen groen; laat Christus uw eeuwige licht zijn. Zijn twijgen strekken zich uit om u te omarmen en zijn top wijst naar de hemel; laat Christus uw troost en gids zijn."
De boom werd voor de Duitse volken het teken van Christus en ook in onze dagen is de denneboom over de hele wereld het symbool van Kerstmis

Opdracht 4

Gebruik voor het maken van deze opdracht deze website

a. Wat is het ‘midwinterfeest’?
b. Leg uit welk verband er bestaat tussen ‘kerstmis’ en het ‘midwinterfeest’?

Een ander heidens gebruik vond in het voorjaar plaats: (gekleurde) eieren werden in de grond verstopt en daarna gegeten. (Gebruik voor de volgende antwoorden deze website)

c. Leg uit waarom de mensen dit deden.
d. Welk christelijk feest werd gekoppeld aan dit heidense gebruik?
e. Wat wordt er met dit christelijke feest gevierd.
 f.  Iedereen kent de dagen van de week. Welke drie dagen zijn vernoemd naar Germaanse goden?

Opdracht 5

Onderstaande tekst komt uit een boek dat speelt in de 7e eeuw in Ierland. De persoon die in de tekst wordt aangesproken is zuster Fidelma, de hoofdpersoon in het boek.

In deze afgelegen streken, ver weg van de grote kathedralen en steden, leven de mensen nog dichtbij de natuur. Zoals u ook wel weet houden ze graag vast aan oude gewoontes en tradities. Als u hier aan een christen krabt, dan zult u merken dat er heidens bloed in zit.’
Tremayne, Peter, De listige slang, 139/140, Zelhem, 2006.

Wat betekent de zin: “Als u hier aan een christen krabt, dan zult u merken dat er heidens bloed in zit’ ? Gebruik voor je antwoord ook deze tekst.

In de middeleeuwen was iedereen lid van de kerk. De groep van alle gelovige mensen samen noem je ‘de kerk’. In de kerk stond de paus bovenaan. Hij werd geholpen door bisschoppen en zij werden weer geholpen door priesters. Deze geestelijken vertelden de mensen hoe zij moesten leven en wat zij moesten geloven. De mensen geloofden dat het leven op aarde een voorbereiding was op het eeuwig leven na de dood. Na de dood waren er drie mogelijkheden:

mensen die goed geleefd hadden, dus volgens de regels van de kerk, die gingen naar de hemel;
mensen die slecht geleefd hadden, maar wel spijt hadden van hun slechte leven, die gingen voor straf eerst naar het vagevuur en daarna naar de hemel;
mensen die slecht geleefd hadden, zonder spijt te hebben van hun slechte leven, die gingen naar de hel. Daar zouden zij eeuwig boeten voor hun slechte leven.

Opdracht 6

Gebruik voor je antwoorden deze website

a. De mensen moesten leven volgens de regels van het christelijk geloof. Welke zeven werken van barmhartigheid moesten de gelovigen tijdens hun leven verrichten? Schrijf je antwoord op in modern Nederlands.
b. Wat wordt bedoeld met ‘barmhartigheid’?
c. Welke van de zeven werken zijn nog steeds actueel? Met andere woorden welke goede werken worden nog steeds gedaan?
d. De middeleeuwse mens had een grote angst voor de dood. Waarom?

Opdracht 7

Gebruik voor je antwoord bijvoorbeeld deze tekst , deze website en deze website.

a.Behalve de zorg voor geloofszaken had de kerk in de middeleeuwen nog een aantal taken. Welke?
b. Wie hebben in de 21e eeuw deze taken grotendeels van de kerk overgenomen?

Opdracht 8

Wie vertelde de mensen hoe zij volgens de regels van het geloof moesten leven? Gebruik voor je antwoord deze tekst

De christenen moesten dus leven volgens de regels van het geloof. Omdat de meeste mensen in de middeleeuwen niet konden lezen en schrijven werden deze regels verteld en afgebeeld.

Opdracht 9


De ingang van een kerk (het portaal) werd vaak gebruikt om de mensen te vertellen over het geloof.

Gebruik voor je antwoorden deze website en deze website voor gedetailleerde afbeeldingen die je kunt vergroten.

a. Je ziet op de afbeelding Christus. Hij zit op zijn troon en verwelkomt de doden. Christus wijst naar links en naar rechts. Wat is hiervan de bedoeling?
b. Op welk manier laat de beeldhouwer zien waar de doden naar toe gaan?
c. Op de rand, bij de voeten van Christus, staat de volgende zin gebeiteld: ‘Ik alleen regels alles. Zij die goed geleefd hebben, beloon ik. Zij die misdaden begaan hebben, bestraf ik.’ Wie is “Ik”?
d. Wat wordt met bovenstaande zin bedoeld?

In ieder dorp of stad stond een kerk. De kerk was het middelpunt van het dorp of de stad, maar ook het middelpunt van het dagelijks leven. Het was heel gewoon om een paar keer per week naar de kerk te gaan. Op zondag ging iedereen naar de kerk.
Tussen 800 en 1200 bouwde men kerken in de Romaanse stijl. Die bouwstijl was afgekeken van de Romeinen. Het was natuurlijk belangrijk dat de kerk bij een storm niet zou instorten. Daarom hadden de Romaanse kerken dikke muren, kleine ramen met ronde bogen en was de kerk lang.
Na 1200 werden kerken gebouwd in de Gotische stijl. De kerken werden ranker , met veel hoge, spitse ramen. Door de hoge ramen kwam veel licht naar binnen. Vaak werden deze ramen gevuld met kleurrijke afbeeldingen van glas in lood. Om de kerk toch stevig te maken werden steunberen en luchtbogen gebruikt.
In de kerken uit de middeleeuwen is veel kunst te zien. Deze kunst had natuurlijk veel met het geloof te maken. De schilders en beeldhouwers maakten afbeeldingen van figuren en gebeurtenissen uit de bijbel. En natuurlijk maakten zij prachtige versieringen in de kerken.

Opdracht 10

De kerken in de Middeleeuwen werden wel eens de ‘ de boeken van de armen’ genoemd. Leg uit wat er met deze zin bedoeld wordt.

Opdracht 11

Gebruik voor het maken van onderstaande opdracht naast internet ook deze tekst.

Beste William,

De plannen voor de bouw van een nieuwe, grote kerk in Brugge worden steeds duidelijker. In Frankrijk zijn de laatste jaren prachtige nieuwe kerken gebouwd. In de steden Chartres en Amiens is al jaren geleden een begingemaakt met het bouwen van kerken volgens de nieuwe inzichten. Die nieuwe manier van bouwen bevalt mij veel beter dan de tot nu toe bekende. Het voornaamste verschil zit hem in de vorm van de ramen en de gewelven. In plaats van de ronde bogen, die we tot nu toe gewend zijn geweest, maakt men nu gebruik van spitse bogen, die een veel sierlijker effect geven.
De nieuwe kerken zijn veel hoger, veel minder ‘zwaar’ om aan te zien. Door toepassing van steunberen die helpen het gewicht van het dak te dragen en door het gebruik van spitse bogen, kunnen veel groter ramen worden aangebracht. De kerken zijn daardoor lang niet zo somber en massief als voorheen.
Volgens mij moet het haalbaar zijn om binnen een jaar of zeven met de bouw van zo’n kerk te beginnen. De inwoners van Brugge geven graag geld voor de bouw van een prachtige, moderne kathedraal.

Het ga je goed.

Groet van Luc

a. In zijn brief aan William noemt Luc twee bouwstijlen. Welke bouwstijlen bedoelt hij?


Tourinnes la Grosse Santa Cruz de la Seros

b. Hierboven zie je twee kerken. Tot welke bouwstijl behoort elke kerk? Noem van elke bouwstijl minstens drie kenmerken.
c. William noemt in zijn brief de steden Chartres en Amiens. In iedere stad staat een prachtige kathedraal.
- zoek op internet een afbeelding van een van beide kathedralen en zet de afbeelding in je word-document.
- tot welke bouwstijl behoort de door jou gekozen kathedraal. Geef minstens drie argumenten voor je antwoord.
d. De inwoners van Brugge gaven graag geld voor de bouw van een nieuwe kathedraal. Leg uit waarom zij dit deden.

Opdracht 12

In de middeleeuwen ging uit heel veel gezinnen minstens een iemand in het klooster. Zo iemand wijdde zijn leven aan God. Je had mannen- en vrouwenkloosters.

Gebruik voor het maken van de opdrachten:

Filmpje over het leven in een klooster
Filmpje over kloostergeloften
Klokhuis filmpje over het leven in een klooster
Deze tekst


a. Hoe heet het hoofd van een klooster?
b. Een van de belangrijkste bezigheden van monniken en nonnen was bidden. Hoe vaak per dag moesten zij bidden en op welk tijdstip begon het eerste gebed?
c. Daarnaast moesten monniken en nonnen ook nog andere werkzaamheden verrichten. Noem , als je een meisje bent, minstens drie andere taken die er in een nonnen klooster werden verricht en, als je een jongen, bent drie andere taken die in een mannen klooster werden verricht.
d. De monniken en nonnen leefden volgens bepaalde regels, bijvoorbeeld die van Benedictus. Bestudeer in deze tekst of deze tekst de regels (even doorbladeren) van Benedictus en schrijf de twee regels op die jij het moeilijkst zou vinden.

Extra opdracht

'Hemel! Wat zijn dat toch allemaal, die bladzijden van u?' 'Daar is er één,' zei de aartsdiaken. En terwijl hij het venster van zijn cel opende, wees hij met de vinger naar de geweldige Notre Dame die de zwarte silhouet van haar twee torens, haar stenen vleugels en haar monsterlijke rug aftekende tegen een besterde hemel. Zij leek wel een reusachtige sfinx met twee koppen, midden in de stad gezeten.
Zwijgend beschouwde de aartsdiaken het gigantische bouwwerk enige tijd en strekte toen met een zucht zijn rechterhand uit naar het gedrukte boek dat open op tafel lag en zijn linker naar de Notre Dame, en terwijl hij zijn droeve blik van het boek naar de kerk liet gaan, zei hij: 'Helaas! Dit zal dat doden.'
Hugo, Victor, De klokkenluider van de Notre Dame, The Readers Digest, 2004, vertaling Halbo Kool, blz. 168.

In dit fragment uit het boek 'De klokkenluider van de Notre dame' wijst de aartsdiaken op een gevolg van de uitvinding van de boekdrukkunst waar hij niet blij mee is.

a. Wanneer werd de boekdrukkunst uitgevonden. (gebruik Google voor het zoeken van het antwoord)
b. Met welk gevolg van de boekdrukkunst is de aartsdiaken niet blij?