Androcles en de leeuw

Onderstaande bron is een korte weergave van een klassieke fabel, Androcles en de leeuw. Hij is afkomstig uit de Attische Nachten van de tweede-eeuwse Romeinse schrijver Aulus Gellius, die zegt dat hij het, op zijn beurt, weer heeft overgenomen uit het 5e boek van de Aegyptiaca van Apion Plistonices, een Alexandrijnse historicus uit het begin van de keizertijd.

Bron

Er was, ergens in Noord-Afrika, een slaaf die elke dag zweepslagen kreeg van zijn meester. Om daaraan te ontkomen vluchtte hij de woestijn in. Daar loopt hij een brullende leeuw tegen het lijf en zet het op een lopen. Hij merkte echter al snel dat de leeuw hem niet achterna kwam en draaide om. Toen hij dicht bij de leeuw kwam zag hij waarom de leeuw zo brulde. Hij werd gekweld door een door in zijn poot. Androcles verwijderde de doorn en verbond de poot. De leeuw kon nu weer staan en likte hij de hand van de man zoals honden dat bij mensen doen. Daarna nam hij Androcles mee naar zijn hol en bracht hem iedere dag vlees om te eten.
Een tijd later werden zowel Androcles als de leeuw, onafhankelijk van elkaar, gevangen en naar de Circus Maximus gebracht. Androcles wordt, omdat hij was gevlucht, ter dood veroordeeld. Hij werd voor de leeuwen gegooid. Om hem goed hongerig te maken kreeg de leeuw dagenlang geen eten. Op de dag van de terechtstelling kwam de keizer met zijn hofhouding naar de arena om het spektakel te zien. Eerst brachten soldaten Androcles de arena binnen. Vervolgens lieten zij de leeuw los, die meteen naar zijn slachtoffer toe rende. Hij herkende evenwel zijn oude vriend en gedroeg zich opnieuw als een vriendelijke hond, kwispelend met zijn staart en de handen van de slaaf likkend. De keizer was zeer verrast en liet Androcles bij zich komen om te vragen hoe dit kon. Androcles vertelde het hele verhaal, waarna de keizer hem vergiffenis schonk en vrijsprak. De leeuw kreeg hij als geschenk.

Gebruik de bron

Opdracht

Het thema van deze fabel is ' dankbaarheid is het teken van edele zielen'. In welke passage(s) in de bron wordt dit thema het meest duidelijk?

Hoe maak je deze opdracht moeilijker?

De opdracht bij de fabel 'Androcles en de leeuw' is een eenvoudige opdracht. Je kunt hem op verschillende manieren moeilijker maken. Door de vraag iets anders te formuleren wordt hij bijvoorbeeld al snel beduidend moeilijker:

Wat is het thema van deze fabel? Licht je antwoord toe aan de hand van een of meer passages uit de bron.

De opdracht is hiermee een productieve opdracht geworden, waarop bovendien verschillende antwoorden mogelijk zijn. Naast 'dankbaarheid' zou bijvoorbeeld ook 'wie goed doet, goed ontmoet' of 'vergeving' een juist antwoord zijn.

Je kunt de opdracht ook complexer maken door er een bron aan toe te voegen en andere, meer open, vragen te stellen. Twee voorbeelden.

Voorbeeld 1

Bron 1

Androcles en de leeuw

Er was, ergens in Noord-Afrika, een slaaf die elke dag zweepslagen kreeg van zijn meester. Om daaraan te ontkomen vluchtte hij de woestijn in. Daar loopt hij een brullende leeuw tegen het lijf en zet het op een lopen. Hij merkte echter al snel dat de leeuw hem niet achterna kwam en draaide om. Toen hij dicht bij de leeuw kwam zag hij waarom de leeuw zo brulde. Hij werd gekweld door een door in zijn poot. Androcles verwijderde de doorn en verbond de poot. De leeuw kon nu weer staan en likte hij de hand van de man zoals honden dat bij mensen doen. Daarna nam hij Androcles mee naar zijn hol en bracht hem iedere dag vlees.

Een tijd later werden zowel Androcles als de leeuw, onafhankelijk van elkaar, gevangen en naar de Circus maximus gebracht. Androcles wordt, omdat hij was gevlucht, ter door veroordeeld. Hij werd voor de leeuwen gegooid. Om hem goed hongerig te maken kreeg de leeuw dagenlang geen eten. Op de dag van de terechtstelling kwam de keizer met zijn hofhouding naar de arena om het spektakel te zien. Eerst brachten soldaten Androcles de arena binnen. Vervolgens lieten zij de leeuw los, die meteen naar zijn slachtoffer toe rende. Hij herkende evenwel zijn oude vriend en gedroeg zich opnieuw als een vriendelijke hond, kwispelend met zijn staart en de handen van de slaaf likkend. De keizer was zeer verrast en liet Androcles bij zich komen om te vragen hoe dit kon. Androcles vertelde het hele verhaal, waarna de keizer hem vergiffenis schonk en vrijsprak. De leeuw kreeg hij als geschenk.

Bron 2

Erkentelijkheidsmedaille 1940 - 1945

Op onderstaande afbeelding zie je een medaille die in 1946 werd ingesteld. De medaille zou in zilver of brons worden uitgereikt aan Nederlanders, Nederlandse onderdanen en vreemdelingen die zich "voor de Nederlandse zaak verdienstelijk hebben gemaakt, hetzij door het verlenen van hulp aan Nederlanders, Nederlandse onderdanen en Nederlandse instellingen, die zich in 1940-1945 op het door den vijand bezette grondgebied van het Koninkrijk bevonden of aan Nederlanders en Nederlandse onderdanen, die het grondgebied van het Koninkrijk in de periode 1940-1945 hebben verlaten, hetzij door leniging van nood van deze personen na de bevrijding".

Erkentelijkheidsmedaille 1940 – 1945
De tekst op de medaille luidt: SIBI BENEFACIT QUI BENEFACIT AMICO" (Vertaling: wie een vriend helpt, helpt zichzelf).

Gebruik bron 1 en 2

Opdrachten

1. Op de ene kant van deze medaille (bron 21) staat de Nederlandse leeuw (rechts). Verklaar waarom de Nederlandse staat voor de andere afbeelding (links) heeft gekozen.
2. Licht de tekst op de medaille 'wie een vriend helpt, helpt zichzelf' toe aan de hand van een of meer elementen uit bron 1.

In deze opdracht moeten leerlingen in de eerste vraag informatie uit de twee bronnen combineren. De leerlingen moeten herkennen dat de afbeelding op de medaille (bron 2) een illustratie is van de belangrijkste handeling in de fabel (bron 1). Vervolgens moeten zij een verband leggen tussen de fabel en de redenen voor het verstrekken van de medaille. In de tweede vraag moeten leerlingen de tekst op de medaille herkennen in de fabel.

Voorbeeld 2

Bron 1

Androcles en de leeuw

Er was, ergens in Noord-Afrika, een slaaf die elke dag zweepslagen kreeg van zijn meester. Om daaraan te ontkomen vluchtte hij de woestijn in. Daar loopt hij een brullende leeuw tegen het lijf en zet het op een lopen. Hij merkte echter al snel dat de leeuw hem niet achterna kwam en draaide om. Toen hij dicht bij de leeuw kwam zag hij waarom de leeuw zo brulde. Hij werd gekweld door een door in zijn poot. Androcles verwijderde de doorn en verbond de poot. De leeuw kon nu weer staan en likte hij de hand van de man zoals honden dat bij mensen doen. Daarna nam hij Androcles mee naar zijn hol en bracht hem iedere dag vlees.

Een tijd later werden zowel Androcles als de leeuw, onafhankelijk van elkaar, gevangen en naar de Circus Maximus gebracht. Androcles wordt, omdat hij was gevlucht, ter door veroordeeld. Hij werd voor de leeuwen gegooid. Om hem goed hongerig te maken kreeg de leeuw dagenlang geen eten. Op de dag van de terechtstelling kwam de keizer met zijn hofhouding naar de arena om het spektakel te zien. Eerst brachten soldaten Androcles de arena binnen. Vervolgens lieten zij de leeuw los, die meteen naar zijn slachtoffer toe rende. Hij herkende evenwel zijn oude vriend en gedroeg zich opnieuw als een vriendelijke hond, kwispelend met zijn staart en de handen van de slaaf likkend. De keizer was zeer verrast en liet Androcles bij zich komen om te vragen hoe dit kon. Androcles vertelde het hele verhaal, waarna de keizer hem vergiffenis schonk en vrijsprak. De leeuw kreeg hij als geschenk.

Bron 2

Een korte beschrijving van de film Androcles en de leeuw, gebaseerd op het toneelstuk van George Bernard Shaw

Androcles is een voortvluchtige christelijke kleermaker die op de vlucht is voor zijn Romeinse vervolgers. Hij verbergt zich in het bos, waar hij een leeuw tegen komt. De leeuw valt de zwakke en uitgehongerde slaaf niet aan, maar toont hem zijn gewonde poot. Androcles ziet dat de bron van de pijn van de leeuw een grote doorn in zijn poot is. De slaaf trekt de doorn er moedig uit.

De leeuw is enorm opgelucht, maar Androcles wordt gearresteerd en samen met een groep andere christenen gaat hij op weg naar het Colosseum in Rome. Uiteindelijk wordt hij de arena ingestuurd, waar een leeuw op hem wordt losgelaten. Het blijkt niemand minder dan de leeuw die Androcles had geholpen te zijn, en de twee omhelzen elkaar en beginnen te dansen voor duizenden onthutste mensen en een verbaasde Romeinse keizer. De keizer beslist dat er een einde aan de vervolging van christenen moet komen en laat Androcles en zijn leeuwen vriend "Tommy" vrij. Zij mogen gaan in vrede.

Opdrachten

1. In hoeverre komt de film (bron 2), volgens deze omschrijving, overeen met de fabel (bron 1)?
2. Is het thema in beide fabels hetzelfde?

Deze opdracht is een voorbeeld van 'testing by outcome'. Alle leerlingen krijgen dezelfde opdracht, maar je kunt verschillende eisen stellen aan het antwoord. Zoals de opdracht nu geformuleerd is krijgen de leerlingen (in vraag 2) aanwijzingen voor de richting waarin zij het antwoord moeten zoeken. Men zou ook kunnen volstaan met de eerste vraag en de antwoord beoordelen volgens onderstaand beoordelingsmodel (banded marking).