Columns In de rubriek columns verschijnt op ongeregelde tijden een column over didactische of historische zaken.

Albert van der Kaap, Enschede, albert@vanderkaap.org      

Cubacrisis en de BB

De wereld hield haar adem in tijdens de Cubacrisis, bang als men was voor voor het uitbreken van een nucleaire oorlog. Een terechte angst, zegt Geert Mak in zijn boek 'Reizen zonder John':  Tijdens de Cubacrisis wankelde de wereld inderdaad op de rand van de afgrond (Mak, 2012). Een Thomas von der Dunk merkt in een artikel n.a.v. 11september 2001 op: 'Sinds de Cubacrisis van 1962 was er wellicht geen moment geweest dat de paniek zo groot was' (Von der Dunk, 2011).

Voor leerlingen is deze angst waarschijnlijk, zeker na het einde van de Koude Oorlog, moeilijk invoelbaar.  Kleine persoonlijke ervaringen kunnen misschien helpen om leerlingen wat dichter bij dit gevoel te brengen. Zo'n ervaring wordt door Frank Westerman beschreven in zijn boek Ararat.

'Op een dag was mijn zus bij ons thuis in een van de keukenkastjes op een roestig, merkloos, blik gestuit, weggestopt achter de pannen. O, dat zijn Cubakoejes, zeo onze moeder, die we er meteen bij geroepen hadden. Wij vonden het een verdacht blik. Op het etiket stond 'BB Emmen'. 'BB staat voor Bescherming Bevolking', zei mijn vader.'...

In tussen bestudeerden wij een bijgeleverde strip met jodiumpillen, die je volgens de bijsluiter bij 'fallout, dit is: radioactieve neerslag' diende te slikken. In hetzelfde kastje vonden we ook een folder met 'Wenken voor de bescherming van uw gezin en uzelf', over wat te doen bij een nucleaire aanval.
'Een atoomexplosie kunt u herkennen aan een zeer felle lichtflits.'Je diende dan met het hele gezin dekking te zoeken 'onder tafel, bed, werkbank e.d.', en naar de radio te luisteren.

De wenkenfolder bleek in de herfst van 1961 te zijn verspreid, het blik en de pillen hadden mijn ouders een jaar later, op het hoogtepunt van de Cubacrisis, bij een wijkhoofd van de plaatselijke BB afgehaald.

De BB', opgericht in 1952,  had een kern van medewerkers in overheidsdienst en verder bestond de organisatie uit vrijwilligers. In 1956 telde de organisatie BB ruim 160.000 vrijwilligers. Er waren ongeveer 200.000 medewerkers nodig om de organisatie volledig te bemensen. Ondanks een intensieve wervingsactie lukte het niet om de organisatie compleet te krijgen.

Eerst verschijnt in oktober 1961 een pakket met de titel WENKEN VOOR DE BESCHERMING VAN UW GEZIN EN UZELF. Het pakket is afkomstig van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Alle huishoudens in Nederland ontvangen het. Het pakket vier brochures. De eerste, met de titel Wenken voor de bescherming van uw gezin en uzelf, geeft informatie over waarschuwingen en alarmering en wat te doen bij een bombardement en bij fall-out. De tweede geeft wenken voor eerste hulp. De derde gaat over voedsel en wat aan voorraden aangehouden moeten worden. Het vierde, en belangrijkste, boekje is de Toelichting op de wenken voor de bescherming van uw gezin en uzelf. Dit boekje, dat 30 pagina's telt, vertelt van alles over bombardementen, atoombommen, fall-out en bescherming.

'Aangezien Johannes op Patmos heeft verzuimd, de exacte datum van de jongste Dag aan te geven, moeten we helaas iedere dag op het ergste voorbereid zijn.' Wat volgt, is een hilarische tocht langs de meest absurde overlevingswenken. De oorspronkelijke wenken worden hiermee volstrekt belachelijk gemaakt. Het standpunt van de auteur is overduidelijk. Tegen een aanval met atoomwapens is niets gewassen. Op termijn zal dit werkje ook bijdragen aan de het in de ogen van de samenleving onhoudbaar worden van de positie van de BB.

De adviezen in de folder doen sterk denken aan een Amerikaanse voorlichtingsfilmpje uit 1952 Duck en Cover.

 

There was a turtle by the name of Bertr> and Bert the turtle was very alert;
when danger threatened him he never got hurt
he knew just what to do...
He ducked!
And covered!
Ducked!
And covered! He did what we all must learn to do
You! And you! And you! And you!'

Referenties

Dunk, Th. von der (2011). Van vallende torens en vallende banken: tien jaar aanleiding tot toekomstangst. Internationale Spectator 7/8, juli/augustus 2011.

Mak, G. (2012). Reizen zonder John. Amsterdam: Atlas Contact

Voorschrijdende inzichten: http://www.inzichten.nl/geschiedenis/geschied_37.htm

Westerman, F. (2007). Ararat. Amsterdam: De Bezige Bij.