Columns In de rubriek columns verschijnt op ongeregelde tijden een column over didactische of historische zaken.

Albert van der Kaap, Enschede, albert@vanderkaap.org      

E-learning

Ict kan het onderwijs ingrijpend veranderen. Docenten kunnen al hun opdrachten in de vorm van studiewijzers en werkschema's op internet zetten. Zij kunnen via websites en e-mail met hun leerlingen communiceren. Leerlingen kunnen de door hen behaalde resultaten voor toetsen en werkstukken op internet inzien. Middels chipkaarten kan de aan- en afwezigheid van leerlingen worden geregistreerd. En wat te denken van de mogelijkheden van e-learning. Leren op afstand (de leerling hoeft er de deur niet meer voor uit) biedt ongekende mogelijkheden. Het hele curriculum staat op internet. Niet alleen de teksten en de opdrachten, maar ook alle instructielessen. De beste docenten van Nederland krijgen gelegenheid lessen vorm te geven met behulp van beeld en geluid. De voordelen zijn duidelijk, de kwaliteit van de lessen is optimaal en niet afhankelijk van de stemming of kwaliteit van de individuele docent en elke leerlingen kan een les net zo vaak bekijken als hij wil en als het een beetje meezit kan hij ook nog eens zappen naar een andere docent die het weer net iets anders uitlegt. Maar het grootste voordeel is misschien wel dat je veel minder hoog opgeleide docenten nodig hebt.

Maar wacht eens even. Er bestaat toch al tientallen jaren de mogelijkheid om de beste leraren van Nederland hun lessen op video vast te laten leggen. Er bestaat toch al even lang de mogelijkheid om beeld en geluid te combineren. Maar hoe vaak wordt de video werkelijk in de klas gebruikt als docent vervangend leermiddel. Hoe vaak zegt de docent tegen zijn leerlingen: volg de videoles en maak daarna de opdrachten; mocht je mijn hulp nodig hebben, dan ben ik bereikbaar op mijn werkkamer? (werkkamer????) Hoe vaak worden op deze manier begeleidend onderwijs assistenten ingezet, terwijl de docent ondertussen nieuwe lesmodules zit uit te denken of werkstukken zit te corrigeren? 

De video heeft duidelijk niet gebracht wat je ervan zou kunnen en mogen verwachten. De vraag waarom niet is niet zo eenvoudig te beantwoorden. Je hebt in ons land al snel de neiging te zeggen dat het wel weer een kwestie van geld zal zijn, maar dat is te gemakkelijk. Je kunt lessen met behulp van een beamer in grote collegezalen voor een heel leerjaar tegelijk projecteren. De winst is dan snel uitgerekend. De tijd was er nog niet rijp voor, misschien is dat wel het antwoord. Maar is deze tijd met zijn vele buitenschoolse verleidingen wel geschikt om de leerling een grote mate van verantwoordelijkheid te geven voor zijn eigen leerproces? Nam de school 'vroeger' niet een veel belangrijker plaats in het leven van kinderen in dan tegenwoordig? Zeker kinderen zijn mondiger geworden, willen en kunnen meer verantwoordelijkheid dragen, maar geldt dat ook voor schoolse zaken? Zou er sinds de dagen van Socrates, die in een één op één situatie, een onderwijsleergesprek aanging werkelijk zo veel zijn veranderd in de relatie docent-leerling. 

Ik heb niets tegen het gebruik van de vele mogelijkheden van ict, integendeel zelfs en deze site is er het bewijs van. Maar ict zal een hulpmiddel voor de docent moeten zijn en geen vervanger van de docent. Het lijkt me een illusie te denken dat leerlingen voor 10 vakken intrinsiek gemotiveerd kunnen raken. En even onwaarschijnlijk lijkt het mij dat zij de volledige verantwoordelijkheid voor hun leerproces willen en kunnen nemen. De docent zal daarom met zijn vakkennis en vooral ook zijn bevlogenheid de centrale rol blijven spelen in het motiveren, instrueren en begeleiden van leerlingen. In een interview met Michael Zeeman zei Umberto Eco over het schrijven van een boek: 'Het is net als met college geven, je moet een goede performance hebben anders blijven de studenten weg. Ieder college is een theatervoorstelling. Je moet je publiek verleiden'. (Volkskrant bijlage, 28 april 2001)

Als dat al voor studenten geldt die slechts één vak, naar eigen keuze, studeren, dan toch zeker ook voor leerlingen van een middelbare school. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Copyright:  Albert van der Kaap