Columns In de rubriek columns verschijnt op ongeregelde tijden een column over didactische of historische zaken.

Albert van der Kaap, Enschede, albert@vanderkaap.org      

Dilemma

Decreet van 20 januari 1934
Docenten en studenten begroeten elkaar binnen en buiten de school met de Duitse Groet (Hitlergruß). De leraar gaat aan het begin van elke les voor de klas staan (leerlingen staan) en groet als eerst door het heffen van de rechter arm en de woorden "Heil Hitler". De klas beantwoordt de groet door het heffen van de rechterarm en de woorden "Heil Hitler". De leraar beëindigt de les op dezelfde manier.
.... De niet-Arische leerlingen mogen zelf kiezen of ze de Duitse groet brengen....

Op de dag dat het brengen van de Hitlergroet verplicht werd komt een jong Duits meisje verontwaardigd thuis van school. Ze stormt haar huis binnen en kondigt aan dat ze absoluut weigert om "Heil Hitler!" te zeggen Alleen God, vertelt ze aan haar zeer vrome ouders, heeft recht op een dergelijke eerbied (Het was in met name Zuid-Duitsland gebruikelijk "Grüß Gott" te zeggen in plaats van 'goede morgen' of 'goedendag').

Haar vader knikt begripvol als zijn dochter woedend en vastberaden verklaart 'God niet te beledigen' door 'Heil Hitler' te zeggen en zegt dat ze 'oud genoeg is om haar eigen beslissingen te nemen.' Maar, voegt hij eraan toe 'je moet wel bereid zijn om te leven met de gevolgen van je beslissing. Als je weigert te zeggen 'Heil Hitler' dan kun je van school worden gestuurd en je zult zeker niet worden toegelaten tot de middelbare school. Dat betekent dat je niet naar de universiteit kunt om geneeskunde te studeren, wat op dat moment haar grootste wens is. De beslissing die je vandaag neemt zal je hele toekomst beïnvloeden, dus neem een wijze beslissing.'
Het meisje gaat de volgende dag naar school en zegt ' Heil Hitler' net als alle andere leerlingen.

Hoe zullen leerlingen in 2014 reageren op het gedrag van het meisje? Hebben ze begrip of ze zullen haar houding eerder afdoen als karakterloos en opportunistisch? 

Zal het oordeel van de leerlingen veranderen als ze meer kennis hebben van de achtergrond van het meisje? Zullen zij milder zijn als ze weten dat de vader van het meisje  betrokken was bij de aanslag op Hitler op 29 juli 1944 en als gevolg daarvan ter dood is veroordeeld en in de nacht van 22-23 april 1945, vlak voor het einde van de oorlog is doodgeschoten?
Of zullen zij zeggen dat hij pas te laat tot het inzicht is gekomen hoe misdadig het regime van Hitler was?

Zal hun oordeel veranderen als ze weten dat haar vader, Rüdiger Schleicher,  nooit een aanhanger van het nationaalsocialisme is geweest en hij zich juist, zelfs al voor Hitler aan de macht kwam, tegen hem had verzet. Als ze weten dat hij getrouwd was met Ursula Bonhoeffer, de zus van Dietrich Bonhoeffer, gesteld dat zij kennis hebben van het leven en werk van deze Duitse theoloog.

En zal hun oordeel anders worden als zij de kans zouden hebben gekregen om het meisje, Renate Bethge (1925-2019), de vrouw van de vriend en biograaf van Bonhoeffer, Eberhard Bethge, zelf te vragen naar haar motieven? Haar te vragen naar de omstandigheden waaronder zij in 1934 haar keuzes moest maken?  

Helena Schrader, die onderzoek deed naar het verzet tegen Hitler en o.a. Renate Bethge interviewde zegt het zo: het is te simpel om, als je niet onder een totalitair regime hebt geleefd, te denken dat het gemakkelijk is om verzet te bieden ​​en te protesteren. We vergeten dat zelfs kleine daden van verzet grote gevolgen kunnen hebben.

Zie ook het artikel over historische empathie (standplaatsgebondenheid)

 

 

 

 

Copyright:  Albert van der Kaap