Formatief handelen

 

Laatste update 19 november 2021

 

Formatieve evaluatie of beter formatief handelen

SLO heeft veel informatie over formatieve evaluatie verzameld op haar website met o.a. een aantal animaties:  Bekijk deze animatie om te zien en horen wat formatief evalueren is en hoe je het in je les vormgeeft. Wil je weten hoe je leerdoelen en succescriteria verheldert met je leerlingen? Deze animatie zoomt in op fase 1 van de FE-cyclus: het verhelderen van verwachtingen. En deze animatie zoomt in op fase 2 en 3: het verzamelen, analyseren en interpreteren van leerlingreacties. Ten slotte zoomt deze animatie in op fase 4 en 5: het communiceren met leerlingen over resultaten én passende vervolgacties ondernemen.

 

Zinvol formatief handelen

Er is terecht veel aandacht voor formatief handelen. Maar wanneer is feedback geven zinvol en waaruit moet die feedback bestaan? Zomaar wat gedachten.

 

Motieven voor formatief handelen

Valentina Devid en René Kneyber van Toetsrevolutie schreven een artikel over formatief handelen, waarin zij acht motieven om dat te willen geven.

 

Leerdoelen als leermateriaal
Twee artikelen over nut en noodzaak van leerdoelen van Dominique Sluijsmans. Het eerste gaat over het gebruik van leerdoelen in het ontwerproces van docenten, het tweede over het nut van leerdoelen voor het leerproces van leerlingen.
Will Thalheimer van Work-Learning Research maakte een video waarin hij vertelt wat de wetenschap leert over het nut  van leerdoelen, gericht op 'focusing' en aan welke eisen dit type leerdoelen moet voldoen.

 

Boeken over formatief handelen

Op deze pagina staat een top vijf van boeken over formatief handelen.

 

Promotieonderzoek over formatief handelen

Marijke Veugelers doet promotieonderzoek naar formatief handelen. Het eerste artikel staat nu (open access) online:

Veugen, M. J., Gulikers, J. T. M., & den Brok, P. (2021). We agree on what we see: Teacher and student perceptions of formative assessment practice. Studies in educational evaluation, 70, online first publication. doi:https://doi.org/10.1016/j.stueduc.2021.101027

Landingsplatform formatief handelen
Judith Gullikers en Liesbeth Baartman, de dames achter de formatieve cyclus in vijf fasen, hebben een landingsplatform voor formatief handelen gemaakt.

Ook op Onderwijskennis.nl staat veel nurrige informatie over formatief handelen.

 

Toolkit formatief handelen

De HAN heeft een toolkit formatief handelen opgezet.

 

Werkvormen voor formatief handelen 

Collega Flemming van de Graaf bespreekt op deze website 10 werkvormen om formatief te handelen met Padlet.

 

Rubric formatief handelen
Met deze rubric kunt u snel enig inzicht krijgen in de mate waarin u al formatief werkt.

 

Artikelen over formatief handelen 

Op de website Vernieuwenderwijs staan o.a. drie artikelen van Valentina Devid en Hannelore Hemeltjen over leerdoelen en succescriteria als onderdeel van formatief handelen:

1. Vijf basisprincipes voor formatief handelen (Hilly Drok en Flenning van de Graaf)

2  Wat zijn leerdoelen en waarom zou je met leerdoelen werken?
3. Hoe formuleer je leerdoelen en succescriteria en hoe komen ze terug in de les?

4. Leerdoelen als onderdeel van een groter geheel.

 

Overig

Op de website van SLO staat een handige special van 12-18 over formatief handelen: werken aan groei. Bondig en overzichtelijk.

 

Toegankelijk rapport van het NRO over formatief handelen.

 

Handig is dit overzicht van curriculumbegrippen.

 

Werken aan groei

Werken aan groei is een artikel over Formatief Evalueren (Assessment for Learning) met een aantal onderliggende pagina's met o.a. tips voor leerlingen hoe zij beter kunnen worden in geschiedenis, informatie over het Backward Design model en het formuleren van leerdoelen.

 

Formatief handelen en het ontwikkelen van lesmateriaal

Hoe kies of ontwikkel je lesmateriaal dat geschikt is om er formatief mee te werken? Begin er om te beginnen mee om het boek dicht te laten en je aantal essentiële vragen te stellen. 
Lees verder

 

Het belang van leerdoelen en succescriteria

Zijn leerdoelen nuttig, en zo ja wanneer deel je die met de leerlingen? In dit artikel enkele gedachten daarover.

Op Histoforum vindt u een artikel over het belang van leerdoelen en succescriteria in relatie tot formatief handelen. In dit artikel (het eerste van twee) gaat Dominique Sluysmans in op het belang van leerdoelen voor het ontwerpen van lessen. Het tweede artikel leest u hier. 

In dit artikel wordt ingegaan op wat er asan het formuleren van leerdoelen vooraf zou moeten gaan.

 

Formatief toetsen

Een kort artikel met enkele opdrachten over het formatief gebruik van toetsvragen/opdrachten.

 

Feedback

Artikel over het geven van effectieve feedback in het kader van formatief handelen.

In dit artikel op Vernieuwendegorwijs wordt een werkvorm beschreven die u kunt gebruiken voor peerfeedback. Valentina Devid en Hilly Drok schreven 'Het ontwerpen van een feedbackproces'.

 

Formatieve Evaluatie

Artikel van Albert van der Kaap en Gerdineke van Silfhout over formatieve evaluatie in het vo. Er is ook een publicatie voor het po..

 

Formatief handelen: eenvoudig en toch zo moeilijk

Kort artikel over formatief handelen.

 

Formatief handelen en Historisch denken en redeneren 

* Formatief handelen in relatie tot het werken met bronnen.  

* Formatief handelen in relatie tot chronologie

* Formatief handelen in relatie tot causaliteit 1: oorzaken van historische gebeurtenissen 

* Formatief handelen in relatie tot causaliteit 2: gevolgen van historische gebeurtenissen

* Formatief handelen in relatie tot standplaatsgebondenheid.   

* Formatief handelen in relatie tot interpretatie (en standplaatsgebondenheid)

* Formatief handelen en continuïteit en verandering

* Formatief handelen en het analyseren van spotprenten

 

Formatief handelen en chronologisch besef

Enkele opmerkingen met betrekking tot chronologisch besef van vmbo-leerlingen n.a.v. het vmbo-gtl examen geschiedenis 2019 eerste tijdvak.

 

Formatief handelen

 

- Formatief handelen

In dit artikel wordt uitgelegd wat met formatief handelen wordt bedoeld. Een nieuwere versie vindt u hier.

- Mijn visie op formatief handelen
In mijn ogen is formatief handelen een helder en eenvoudig didactisch concept dat iedere docent gemakkelijk kan hanteren mits hij zich aan een aantal basisregels houdt. Een beschrjiving in twee pagina's.

 

Zie ook: Formatief handelen op Histoforum

 

 Hieronder staan uitgewerkte voorbeelden van opdrachten waarin formatief handelen centraal staat:

    * Werken met bronnen

    *  Handleiding voor leerlingen over redeneren over en met bronnen.

    * analyseren van spotprenten 

    * Formatief handelen en het werken met primaire/secundaire, geschreven en ongeschreven bronnen

    * Formatief handelen en de mammoetjacht

    * Formatief handelen en de mammoetjacht vmbo

    * Formatief handelen en feodaliteit

    * Formatief handelen met de Hexagon als werkvorm

    * Formatief handelen en de sudoku

    * Formatief handelen en de Speeddate (uitgewerkt voor het onderwerp De Opstand)

    * Formatief handelen en Welk woord weg?
   * Formatief handelen en de positie van mannen en vrouwen in de oudheid
   * Formatief handelen en de positie van vrouwen in de prehistorie
   * Formatief handelen en het werken met bronnen over Egypte

    * Formatief handelen en een prehistorische schoen

    * Formatief handelen en chronologie

    * Formatief handelen en chronologie 2

    * Formatief handelen en chronologisch besef vmbo

    * Formatief handelen en historische verklaringen (oorzaken)

    * Formatief handelen en historische verklaringen (gevolgen)  

    * Formatief handelen met kaarten (vmbo)

    * Oefenen met kaartopdrachten uit het vmbo-examen. 

    * Formatie handelen en Thanksgiving

    * Formatief handelen en bruikbaarheid, betrouwbaarheid en representativiteit

    * Formatief handelen en bruikbaarheid en  betrouwbaarheid 2

    * Formatief handelen en de bruikbaarheid van bronnen (over oorlogen)

    * Formatief handelen en het redeneren over bronnen

   * Formatief handelen en het zelf bedenken van vragen 

   * Formatief handelen en schrijfopdrachten (een voorbeeld van hoe je formatief kunt werken aan schrijfopdrachten)

 

Formatief toetsen

SLO'er Bas Trimbos heeft een twee uur durende documentaire van Dylan William, een van de belangrijke denkers over formatieve toetsing, over het gebruik van formatieve toetsing in een klaslokaal experiment opgeknipt in  thematische fragmenten.

 

Formatief handelen en rubrics

Vaak worden er rubrics gebruikt om het leren van leerlingen te ondersteunen. Vaak voldoen deze echter, naar mijn mening, niet aan de eisen die aaan  goede rubrics worden gesteld. Op Histoforum staat een kritisch artikel over het gebruik van rubrics. Maar in dit artikel ook enkele suggesties voor de manier waarop rubrics, met name de single-point rubric, succesvol kunnen worden ingezet.

 

Holistische rubric en Banded-Marking

Korte beschrijving van een holistische rubric en het banded-marking model voor het summatief en formatief beoordelen van prestaties van leerlingen op grote open opdrachten

 

Exitticket: Hulpmiddel bij formatief handelen

Een concreet en effectief instrument bij feedback geven is de exit ticket. Exit Tickets zijn bedoeld zijn om leerlingen te helpen reflecteren. De leerlingen benoemen wat zij geleerd hebben, moeilijk vinden of nodig hebben om verder te leren. Met ExitTicket kunnen leerlingen op hun mobieltje reflecteren op de les met behulp van 5 vragen die jij als docent hebt voorbereid. Dit kunnen open vragen zijn, maar ook ja/nee vragen. Je hebt direct inzicht in je lesresultaten en je kunt zo beter differentiëren.

 

Copyright Albert van der Kaap, 2023